Uniek bouwplan pijlwormen opgehelderd

In dit artikel:

19 augustus 2025 — Nieuw genetisch onderzoek, geleid door marien biologe Katja Peijnenburg (Naturalis) en collega’s in Londen en gepubliceerd in Nature, laat zien hoe afwijkend pijlwormen (Chaetognatha) in zowel afstamming als genoomstructuur zijn. Deze relatief onbekende groep — ongeveer 130 soorten, vaak enkele centimeters groot — leeft in alle oceanen van het oppervlak tot de diepzee en vormt naar schatting 10–30% van het dierlijk plankton, met een totale biomassa die groter is dan die van alle vogels samen.

De studie toont dat het bouwplan van pijlwormen al zo’n 500 miljoen jaar vrijwel onveranderd is gebleven, maar dat hun DNA een ongebruikelijke “hutspot” vormt: delen van het genoom kregen nieuwe functies, veel genen zijn verdubbeld en er ontstonden geheel nieuwe genen. Vooral genen die samenhangen met hun roofzuchtige levenswijze zijn sterk verdubbeld. Veel kenmerken van pijlwormen zijn dus onafhankelijk van andere diergroepen geëvolueerd; zelfs hun manier van celdeling wijkt af van die van andere dieren.

Historisch waren hun verwantschappen vaag — Darwin noemde ze al raadselachtig — en pas in 2019 kwam duidelijkheid dat pijlwormen nauwer verwant zijn aan raderdiertjes. De nieuwe genetische inzichten bevestigen dat pijlwormen een unieke zijtak van de evolutionaire stamboom vormen en laten zien hoe divers evolutionaire oplossingen kunnen zijn. Peijnenburg benadrukt dat zulke bevindingen niet alleen licht werpen op een ecologisch belangrijke diersoort, maar ook op fundamentele vragen over hoe biodiversiteit en levensvormen ontstaan en zich aanpassen.