'Uitholling van de binnenstad gaat sneller dan verwacht, vooral door TikTok en Instagram'
In dit artikel:
UvA-stadsgeograaf Fenne Pinkster waarschuwt dat de Amsterdamse binnenstad snel leegvriest: de buurt verliest zijn dagelijkse functie voor bewoners en verandert vooral in een decor voor dagjesmensen. Haar deze zomer gepubliceerde onderzoek, samen met stadssocioloog Jan Willem Duyvendak, toont aan dat de uitholling door toerisme niet alleen bewoners van het centrum raakt maar de binding van Amsterdammers met de stad als geheel ondermijnt. Bijna één op de vijf inwoners vermijdt het centrum; specialistische winkels en markten zijn steeds meer op bezoekers gericht in plaats van op lokale klanten.
Belangrijkste oorzaken: de massale zichtbaarheid van Amsterdam via platforms als TikTok en Instagram en de marktwerking die ondernemers dwingt te kiezen voor toeristische omzet. Dat versnelt het verlies van diversiteit en lokale voorzieningen — denk aan het voorbeeld van de Haarlemmerstraat, die binnen enkele jaren van keurige winkelstraat veranderde in een rij vintagezaken. De coronaperiode bracht slechts tijdelijke verlichting; inmiddels is het toeristenaantal terug op circa 24 miljoen per jaar, maar Pinkster benadrukt dat het probleem niet alleen in de aantallen zit, maar in toegankelijkheid en gebruik: Amsterdammers voelen zich vervreemd, kunnen soms niet eens op hetzelfde dagkaartje naar musea als toeristen, en trekken zich daardoor terug.
De huidige gemeentelijke aanpak vindt Pinkster te terughoudend en te gericht op het bestrijden van uitwassen (bierfietsen, hottubs, bendejongeren) in plaats van op het formuleren van een positief toekomstbeeld: wat wil Amsterdam wél behouden in de binnenstad? Ze noemt het naïef te denken dat je bezoekers eenvoudig naar andere stadsdelen kunt verplaatsen — de grachten blijven de trekker — en ziet juridische belemmeringen en gebrek aan lef bij bestuurders als probleem. Tegelijk erkent ze dat Amsterdammers zelf bijdragen aan de uitholling door hun koopgedrag en gebrek aan lokale steun.
Concreet pleit Pinkster voor fors andere maatregelen: een hoger toeristenbelasting heffen en de opbrengst inzetten om negatieve effecten te compenseren en lokale functies te versterken; actief vastgoedbeleid (bijvoorbeeld opkopen van panden zoals sommige initiatieven al doen); strenger handhaven op gedrag dat de openbare ruimte schaadt; en het prioriteren van ondernemers en culturele plekken die betekenis hebben voor bewoners (bijv. Concerto, lokale cafés). Ze zegt ook eerlijk dat wie écht minder toeristen wil, Schiphol kleiner moet maken — een beleidsgebied buiten gemeentelijke macht — maar dat gemeente wél meer instrumenten moet ontwikkelen en gebruiken, ook als dat betekent juridisch gevechten aan te gaan.
De urgentie wordt maatschappelijk voelbaar: techondernemer Alexander Klöpping betaalde recent 30.000 euro om een rechtszaak te voeren die de gemeente moet dwingen het toerismeplafond te handhaven. Pinkster sluit zich aan bij het signaal dat zonder lef en zware maatregelen de binnenstad verder zal ontsporen en uiteindelijk “een mooie maar lege zone” wordt — goed om te bekijken, niet om in te wonen of samen te leven.