Twee jaar geleden nog een van de winnaars, nu uit parlement verdwenen: waarom het NSC even snel onderging als opkwam
In dit artikel:
Nieuw Sociaal Contract (NSC), de partij van Pieter Omtzigt, verdween in één klap uit de Tweede Kamer nadat zij bij haar debuut in november 2023 nog 20 zetels veroverde. Die razendsnelle neergang is het gevolg van een combinatie van interne afhankelijkheid van de leider, regeringsproblemen en teleurgestelde kiezers.
Omtzigt, ooit CDA-kamerlid en bekend geworden als onderzoeksheld in de toeslagenaffaire, richtte NSC midden 2023 op na twee jaar als onafhankelijk parlementslid. Zijn boodschap van een andere bestuurscultuur en meer bestaanszekerheid sloeg aan: NSC werd bij de verkiezingen van 2023 uit het niets de vierde partij. Maar de partij bleek sterk verweven met Omtzigt als persoon. Toen hij vanwege een burn-out in september 2024 tijdelijk uittrad, half terugkeerde in november 2024 en uiteindelijk definitief vertrok in april 2025, trok dat de bodem onder NSC weg. Zelfs in Omtzigts thuisstad Enschede liep het stemmenaantal van bijna 28 procent terug naar circa 1 procent.
Daarnaast betaalde NSC een zware prijs voor deelname aan het kabinet met de VVD, de BoerBurgerBeweging en vooral de radicaal-rechtse PVV van Geert Wilders. De coalitiekeuze veroorzaakte interne onrust vanaf de formatie; meerdere leden stuurden hun lidmaatschap terug en enkele parlementariërs en staatssecretarissen stapten uit. Toen de PVV in juni afhaakte en later een geschil over de houding ten aanzien van Israël escaleerde, trokken alle NSC-ministers in augustus hun conclusies en traden af. Die regeringsperiode en het voortdurende ongemak binnen de coalitie lijken NSC kiezers te hebben gekost.
Peilingen wijzen uit dat veel voormalige NSC-stemmers terugvielen naar het CDA — de oude partij van Omtzigt — dat in zijn campagne de nadruk legde op stabiel en fatsoenlijk bestuur. Die verschuiving illustreert hoe kiezers die in 2023 wilden breken met de gevestigde politiek, bij teleurstelling opnieuw kiezen voor vertrouwde alternatieven.
De vlucht van NSC past in een breder Nederlands patroon van snelle opkomst en snelle instorting van nieuwe partijen: voorbeelden zijn Lijst Pim Fortuyn (2002–2003), Forum voor Democratie en in mindere mate de BoerBurgerBeweging. Zulke bewegingen trekken vaak veel stemmen door beloftes van vernieuwing, maar verliezen die steun wanneer ze teleurstellen of intern splijten. Sommige betrokkenen bij NSC benadrukken dat de organisatie een beweging is en niet per se dood is nu Omtzigt weg is, maar historische voorbeelden tonen hoe lastig het is voor persoonsgebonden partijen zonder hun charismatische voorman stand te houden.