Trumps vredesdeal tussen Rwanda en Congo onder druk, onrust neemt toe

In dit artikel:

Twee weken nadat de presidenten van Rwanda en de Democratische Republiek Congo een vredesakkoord tekenden, escaleert het geweld in Oost-Congo juist verder. De door Rwanda gesteunde rebellenbeweging M23 startte dit jaar een offensief en veroverde onder meer Goma, Bukavu en onlangs Uvira, een strategische stad aan de grens met Burundi. Fotograaf Moses Sawasawa, die kort na de val van Uvira ter plaatse was, beschrijft een stad vol angst en massale ontheemding: mensen vluchten, winkels blijven dicht en de overgebleven inwoners leven onder spanning.

Sawasawa en waarnemers vermoeden dat buitenlands economische belang een rol speelt bij de internationale reacties op het conflict. Hij noemt mineralen als coltan, kobalt en goud als belangrijke drijfveren achter Westerse aandacht en wantrouwen ten opzichte van de vredesplannen. Die mineralen zijn verwerkers van moderne elektronica en elektrische auto’s, wat buitenlandse bedrijven aantrekkelijk maakt voor investeerders.

Internationaal heeft de VS kritiek geuit op de inname van Uvira; korte tijd later zei M23 zich te zullen terugtrekken uit de stad. Richard Moncrieff van de International Crisis Group denkt dat Amerikaanse druk na het bezoek van president Kagame aan Washington hier invloed op heeft gehad, en noemt de aangekondigde terugtrekking opvallend omdat Rwanda tot nu toe aanwezigheid in Oost-Congo steevast ontkent. Tegelijk waarschuwt hij dat M23 profiteert van mijnactiviteiten en logistieke steun, waardoor de beweging weinig prikkels heeft om te stoppen met oprukken.

Leven onder M23 is volgens zowel Sawasawa als Moncrieff nauwelijks veiliger. In door de rebellen gecontroleerde gebieden lijkt het dagelijkse leven soms hervat, maar bewegingsvrijheid, economische activiteit en vrijheid van meningsuiting zijn sterk beperkt. Moncrieff stelt dat M23 op sommige punten efficiënter opereert dan de Congolese staat, maar dat die efficiëntie gepaard gaat met een sfeer van intimidatie. Ondertussen kampen vluchtelingenkampen met overbevolking en honger.

Analisten zien in de recente vredesakkoorden ook een economische component: stabiliteit zou buitenlandse investeringen en mijnbouw mogelijk maken. Sawasawa vat de Amerikaanse rol cynisch samen: volgens hem ligt het zwaartepunt van westerse interesse niet bij het beëindigen van menselijk lijden, maar bij het veiligstellen van grondstoffen. De situatie in Oost-Congo blijft daardoor fragiel; diplomatieke verklaringen veranderen weinig aan de realiteit van ontheemding, armoede en voortdurende gevechten.