Trump en Blair zien Gaza als een laboratorium, waar economische ontwikkeling tot vrede moet leiden
In dit artikel:
Na ongeveer zevenhonderd dagen van bombardementen en humanitaire ontberingen kwam er bij Gaza plotseling stilte: een staakt-het-vuren geregeld na drie dagen gespannen onderhandelingen in Sharm el-Sheikh waarbij Egypte, Qatar, Turkije, de VS en Israël betrokken waren, en via een apart kanaal ook Hamas. De doorbraak volgde op intensieve druk vanuit Washington; president Trump stuurde vastgoedmiljardair Steve Witkoff als zijn gezant en dreef zowel Israël als Hamas tot instemming met een kort geding van afspraken.
Het Witte Huis presenteerde kort daarna een twintigpuntenkader voor Gaza, met in het centrum de oprichting van een internationaal Peace Council onder Trump’s voorzitterschap. Dat orgaan moet toezicht houden op de vorming van een technocratisch bestuur in Gaza dat het gezag overneemt zodra Hamas is verwijderd. In geleidelijke stappen zou Israël zich terugtrekken, waarna een internationale bestuurlijke periode van drie tot vijf jaar volgt, om daarna – afhankelijk van “structurele hervormingen” – macht terug te geven aan de Palestijnse Autoriteit. Kritische elementen blijven echter onduidelijk: precieze grenzen, tijdspaden en de concrete invulling van hervormingen zijn vaag; de PLO wordt in belangrijke mate gepasseerd en het beloofde perspectief op staatvorming is vooralsnog vrijblijvend geformuleerd.
De voorgestelde gouvernance is sterk technocratisch en marktgericht: investeerders, consultants en internationale fondsen spelen een hoofdrol, ondersteund door een VN-functionaris in de top. Veiligheid zou berusten bij een multinationale stabiliteitsmacht; inmiddels zijn er Amerikaanse militairen in de regio gekomen om een coördinatiecentrum voor het staakt-het-vuren op te zetten. Voorstanders zien in dit model een kans om Gaza om te vormen tot een economische proeftuin — een “Gaza-experiment” — waar wederopbouw, infrastructuur en private investeringen de basis vormen van stabiliteit.
Tony Blair, via zijn Tony Blair Institute for Global Change, figureert prominent als architect van het plannenwerk: hij werkte, deels in nauwe contacten met Jared Kushner en andere Trump-naaste adviseurs, aan een uitwerking van internationale voogdij en technocratisch bestuur die echo’s vertoont van eerdere voorstellen uit de internationale diplomatie. Het idee sluit aan bij een bredere visie binnen Trumps kring waarbij buitenlandse politiek transactioneel is en gebieden met onrust worden gezien als ondergewaardeerde assets met potentieel rendement.
Die zakelijke benadering stuit op stevige kritiek en onopgeloste praktische problemen. Ex-adviseurs zoals John Bolton en Walid Phares noemen het plan onduidelijk en gevuld met ontsnappingsclausules die vooral Israël kunnen bevoordelen. Essentiële vragen blijven onbeantwoord: wie ontwapent Hamas echt, en hoe wordt de vaak autonome militaire vleugel onder controle gehouden? Israelische angst bestaat dat bij terugtrekking Hamas zich kan hergroeperen. Ook bestaat grote scepsis over representativiteit: veel Palestijnse fracties, en delen van de Gazaanse bevolking, verwerpen leiding van figuren als Blair en wantrouwen een buitenlands bestuur dat meer rekening houdt met investeerders dan met lokale legitimiteit.
Tegelijkertijd is er onder sommige buitenlandse commentatoren voorzichtig optimisme: media als The Economist noemden dit de beste kans op duurzame vrede sinds Oslo, niet vanwege de twintig punten zelf, maar vanwege de combinatie van politieke aandacht, regionale steun (met voorbeelden uit de Golfstaten) en concrete wederopbouwplannen. Voorstanders brengen de Golfstaten als voorbeeld: stabiele, door staten gecontroleerde modernisering en spectaculaire stedelijke ontwikkeling zouden ook Gaza tot economische hub kunnen maken — mits er extern kapitaal en autoritair besturen samengaan.
De kernvraag blijft politiek: wordt Gaza herbouwd voor de huidige inwoners of voor internationale en zakelijke belangen? Zal economische ontwikkeling zonder breed politiek draagvlak kunnen voorkomen dat oude tegenstellingen terugkeren? De voorgestelde Pax Commercialis — vrede door rendement en vastgoed — vervangt ideologische geschillen door marktlogica, maar het is onzeker of dat voldoende is om duurzame legitimiteit en veiligheid op te bouwen.