Toont Commissievoorzitter Von der Leyen zich in openingstoespraak de leider die Europa nodig heeft?
In dit artikel:
Ursula von der Leyen staat bij de opening van het politieke jaar voor een moeilijke taak: in haar State of the European Union‑toespraak in Straatsburg moet ze kritiek pareren over meerdere fronten. De voorzitter van de Europese Commissie krijgt verwijten over de handelsdeal die ze deze zomer met de Verenigde Staten sloot, over het zwakke imago van de EU op het wereldtoneel (onder meer in Oekraïne) en over haar terughoudendheid rond de situatie in Gaza.
De SOTEU is haar eerste grote beleidsverklaring sinds herbenoeming en komt op een moment dat de EU intern verdeeld en extern onder druk staat. In Brussel klinken dringende vragen over hoe defensie en de vele beleidsplannen gefinancierd moeten worden, terwijl critici van haar kant meer resultaat willen zien: veel maatregelen zijn aangekondigd, maar uitvoering ontbreekt. Politieke tegenstanders bereiden opnieuw moties van wantrouwen voor; de uiterste linkerzijde verzamelt zelfs handtekeningen voor een nieuwe motie.
Het dossier Gaza vormde een belangrijk scharnierpunt deze zomer. Diplomaten probeerden sancties tegen Israël op de agenda te krijgen, maar initiatieven strandden. Von der Leyen kwalificeerde de situatie als ondraaglijk maar sprak verder weinig expliciet, wat linkse partijen openlijk irriteert. In het door de Commissie verspreide document voor de speech krijgt Gaza een korte vermelding (pagina 59 van 69), met de nadruk dat de EU grootste donor van humanitaire hulp is. In het Europees Parlement wordt ook apart over Gaza gedebatteerd en zal er een resolutie komen, al wordt dat waarschijnlijk vooral symbolisch.
De handelsdeal met de VS baart veel zorgen in het parlement. Topambtenaren verdedigen het akkoord als het minste kwade om een handelsoorlog te voorkomen en bedrijven zekerheid te bieden, maar sociaaldemocraten, Groenen en liberalen eisen een onderzoek naar mogelijke Amerikaanse economische druk en terugslagopties van de EU. Binnen Von der Leyens eigen EVP-fractie leefde ook kritiek, maar men accepteerde het akkoord als noodzakelijk. Tegelijk benadrukt de Commissie dat samenwerking met de VS essentieel blijft om Rusland te weerstaan; er wordt gewerkt aan een nieuw sanctiepakket tegen Russische banken en energiebedrijven.
Von der Leyen zal in haar toespraak ook moeten uitleggen hoe Europa industriële weerbaarheid, betaalbare energie, de Green Deal, migratiebeleid en de handhaving van EU‑waarden wil combineren. Haar verklaring in Straatsburg wordt daarom intens gevolgd: de commissievoorzitter moet zowel politieke rust brengen als concrete stappen tonen.