Times are changing

In dit artikel:

Na de zomer van 2025 is het geopolitieke en economische landschap in Europa duidelijk verhard: de druk op de EU is toegenomen en politieke verhoudingen binnen lidstaten wisselen snel, waardoor stabiliteit en een breed middenveld ontbreken juist op een moment dat doortastend beleid nodig is.

De nationale verdienkracht van Nederland staat onder druk. Historische privatiseringen en verkooprondes (zoals DSM, Hoogovens, KLM en energiebedrijven) worden nu met andere ogen bekeken: er dreigt verdere ontkoppeling van productie en handelsstromen, zichtbaar in stagnatie van het verkeersvolume in de haven van Rotterdam. Tegelijk consolideren grote techspelers en hyperscalers hun positie in Europa, en bedrijven als BYD winnen terrein in de auto-industrie — signalen dat Europa en Nederland niet langer vanzelfsprekend de leiding hebben.

Vooruitkijkend pleit het stuk voor een heroriëntatie van beleid: Nederland moet meer inzetten op het overgangstraject van R&D naar productie, ook als dat op gespannen voet komt met ruimte voor landbouw of woningbouw. Er is al ruim €100 miljard gereserveerd om kritische ondernemingen te beschermen tegen overnames, maar dat is volgens de auteur niet genoeg: naast defensieve maatregelen zou Nederland ook actiever moeten optreden als koper van strategische bedrijven. Voorbeelden van talentverlies en technologie-uitstroom worden genoemd, zoals onderzoekers die van Nederlandse instellingen naar buitenlandse techbedrijven gaan.

Beleidsinstrumenten die naar voren komen zijn onder meer:
- Het oprichten van een krachtig Ministerie van Digitale Zaken om AI-toepassingen in publieke sectoren (zorg, defensie) en de bredere economische infrastructuur te versnellen.
- Actievere samenwerking met niet-EU bedrijven via joint ventures met technologieoverdracht, om kennis te vergaren in plaats van louter te exporteren.
- Meer coördinatie binnen de EU om duplicatie in R&D te verminderen en effectieve schaalvoordelen te realiseren; succesvolle voorbeelden uit de Nordics en recente samenwerkingen zoals ASML–Mistral tonen dat dit mogelijk is.

Tegelijk wijst het artikel op het tempo van besluitvorming: autocratische regimes nemen snel harde beslissingen; Europa kan en moet in tijden van nood ook sneller en daadkrachtiger handelen (als voorbeeld worden de invoering van de euro en recente vredesplicht-initiatieven genoemd). De oproep is helder: Nederland en Europa moeten strategische keuzes durven maken — van defensief beschermen naar offensief investeren — om hun toekomstig verdienvermogen veilig te stellen.