Tijd voor bredere blik op vergrijzing: 'Goed netwerk is net zo belangrijk als een geschikt huis'

In dit artikel:

Jet Bussemaker, voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) en oud-minister, waarschuwt dat het Nederlandse ouderenbeleid fundamenteel uit balans is. In het nieuwe advies Het Rimpeleffect pleit de RVS voor een samenhangende, samenlevingbrede benadering van vergrijzing: kabinetten en ministeries kijken te veel los van elkaar, waardoor maatregelen elkaar soms tegenwerken en lokale voorzieningen verdwijnen juist op momenten dat ouderen langer thuis moeten blijven wonen.

Bussemaker illustreert haar punt met een persoonlijk verhaal: haar ouders wilden niet verhuizen naar een aangepaste woning maar kozen ervoor in hun vertrouwde buurt te blijven wonen. Hun sociale netwerk bood zulk steun dat formele aanpassingen minder belangrijk bleken. Deze ervaring onderstreept volgens haar dat sociale verbindingen in wijken minstens zo cruciaal zijn als technische woonvoorzieningen.

De RVS wijst op tegenstrijdigheden in beleid: de rijksoverheid stimuleert zelfstandig thuis wonen, terwijl basisvoorzieningen zoals supermarkten, pinautomaten en lokaal vervoer verdwijnen. Tegelijk wordt van jongere generaties meer mantelzorg verwacht terwijl hun arbeidsbelasting toeneemt. Lokale burgerinitiatieven lopen vaak vast op regels en beleidsfragmentatie, waardoor effectieve kleinschalige oplossingen onvoldoende ruimte krijgen.

Belangrijke feiten en aanbevelingen uit het advies:
- Demografie: in 2040 is een kwart van de Nederlanders 65 jaar of ouder, met brede maatschappelijke gevolgen.
- Visie en samenhang: het nieuwe kabinet zou een integrale visie op vergrijzing moeten formuleren en uitvoeren om verspreide, tegenstrijdige maatregelen te voorkomen.
- Organisatie: in plaats van per se een ministerie voor veroudering op te richten, pleit Bussemaker voor dwarsverbanden en uitvoeringskracht over departementen heen (bijv. tussen VWS, SZW, Onderwijs, Wonen).
- Lokale initiatieven: stimuleer buurtprojecten die zowel ouderen als jongeren dienen; erken dat oplossingen regionaal moeten verschillen en niet 'one size fits all' zijn.
- Startpunten: creëer samenhang rond thema’s als wonen, werk en zorg; betrek leefomgeving en sociale netwerken actief bij beleid.

Als positief voorbeeld noemt Bussemaker een initiatief in Windesheim waarbij bewoners samen met een dominee een bierbrouwerij starten om sociale netwerken te versterken en krimp te bestrijden. Zelf wil zij, hoewel ze binnenkort 65 wordt, zo lang mogelijk in haar huidige woning blijven en rekent daarbij op netwerksteun.

Kortom: de RVS roept op tot een verplaatsing van het debat van louter zorgkosten en pensioenen naar een brede maatschappelijke agenda die buurten, werk, wonen en sociale samenhang integraal meeneemt.