Tentoonstelling met knikkerbanen in Cobra Museum is een ode aan de spelende mens
In dit artikel:
In het Cobra Museum in Amstelveen is De Cycloop te zien, een interactieve tentoonstelling waarin knikkers en kleine balletjes centraal staan: ze rollen, stuiteren en verdwijnen door buizen, goten en obstakels. Bezoekers krijgen bij binnenkomst een knikker en worden uitgenodigd die zelf los te laten op diverse speelachtige installaties; soms is een handje nodig om een knikker op gang te houden. Het geheel functioneert als een soort luidruchtige, bewegende speelplaats en als ode aan de spelende mens.
De expositie laat expliciet aanhaken bij ideeën uit de Cobra‑periode (1948–1951), waarin kunstenaars als Appel, Constant en Corneille spel, spontaniteit en volkskunst als tegenwicht zagen voor academische regels. Ook de term homo ludens — Huizinga’s opvatting dat spelen een fundamentele menselijke activiteit is — vormt een referentiekader. Die nostalgie voor onbevangen experiment komt terug in hedendaagse varianten van kinetische kunst en in utopische visies zoals die van Constant Nieuwenhuys, die het spelende individu in zijn stadsmaquettes centraal stelde.
Zeven makers leverden nieuw of geherinterpreteerd werk. Enkele opvallende voorbeelden:
- Theo Botschuijver is vertegenwoordigd met een spiralerende buis uit 1969: een knikker rolt erin en lijkt op een scherm in meervoud naar de kijker toe te schieten. Het werk refereert aan acties uit de jaren zestig, zoals de Aktie Tomaat, en illustreert Botschuijvers experimentele achtergrond (hij ontwierp onder meer de Waterwalk en het beroemde vliegende varken).
- Atelier van Lieshout laat bezoekers een knikker in de mond van een geel beschilderde mannequin stoppen; de bal wordt via de kuip ‘uitgepoept’ en verlaat het werk als gruis. Het werk combineert speelsheid met een kritische blik op consumeren, vertering en afval.
- Leon de Bruijne toont een eigentijdse Sisyphusvariant: een kogeltje rolt op een lopende band en schijnt dezelfde plek te blijven vinden, met een langzaam oplopende beweging die telkens weer instort. Hiermee speelt hij in op de herleving van kinetische kunst en de fascinatie voor repetitie en futiele arbeid.
- Audrey Large presenteert een flitsende 3D‑geprinte knikkerbaan waarin digitale vormen en kuilen de voortgang van de balletjes beïnvloeden; esthetisch sterk, maar technisch soms problematisch omdat knikkers blijven steken.
- Philip Vermeulen bouwde een installatie waarin een druk op een knop een diepe dreun en tegelijkertijd een choreografie van stuiterende glazen balletjes veroorzaakt: trillingen zetten de deeltjes in steeds wisselende patronen in beweging.
- Verder zijn bijdragen te zien van Vibeke Mascini en Zoro Feigl.
De Cycloop balanceert tussen speels experiment en serieuze reflectie: het nodigt uit tot aanraking en participatie, maar verbindt die ervaringen ook met kunsthistorische ideeën over spontaniteit, utopie en de rol van spel in cultuur. De tentoonstelling is te zien in het Cobra Museum, Amstelveen, en loopt t/m 18 januari.