Strategisch stemmen: wat is het? En heeft het zin?

In dit artikel:

Steeds meer kiezers praten over strategisch stemmen nu de verkiezingen naderen. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 ging het om ongeveer één op de zes stemmers, en voor 29 oktober overwegen ook dit keer veel mensen hun stem tactisch uit te brengen. Strategisch stemmen betekent dat je niet primair kiest voor de partij die het beste bij je past, maar voor een partij waarmee je praktischere doelen wilt bereiken — bijvoorbeeld om een groter kwaad te voorkomen, een bondgenoot sterker te maken of een zetelverlies van een gewenste zuil te vermijden.

In Nederland speelt het kiesstelsel een rol: door evenredige vertegenwoordiging en 150 zetels is de drempel voor één zetel relatief laag (ongeveer 0,67%), waardoor de noodzaak voor massaal strategisch stemmen kleiner kan zijn dan in landen met hoge kiesdrempels. Toch drukken peilingen, coalitieverwachtingen en lokale lijstopstellingen kiezers vaak richting een tactische keuze. Voordelen zijn dat je invloed kunt uitoefenen op de machtsverhoudingen en mogelijk onwenselijke samenstellingen kunt voorkomen; nadelen zijn dat je voorkeur voor specifieke programma- of persoonskenmerken op de achtergrond raakt, dat kleine partijen wordt geschaad en dat stemmen kunnen ‘verdwijnen’ als je afziet van je werkelijke voorkeur.

Praktische overwegingen voor wie overweegt strategisch te stemmen: volg betrouwbare peilingen en zetelberekeningen, kijk naar regionale verschillen en voorkeursstemmogelijkheden, en bepaal of je prioriteit ligt bij korte termijn coalitie-uitkomsten of bij langdurige vertegenwoordiging van bepaalde ideeën. Uiteindelijk is strategisch stemmen een instrument met zowel tactische winst als risico’s voor de politieke diversiteit.