Speciale toets moet overheid helpen om discriminatie en racisme uit te bannen
In dit artikel:
De Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme heeft een praktische discriminatietoets gepresenteerd waarmee publieke organisaties zelf kunnen nagaan of hun werkwijzen tot ongelijke behandeling leiden. Na pilottrajecten met onder meer de douane en de gemeente Arnhem bevat de toets vragen en opdrachten waarmee gemeenten, ministeries, universiteiten, banken en andere overheidsinstanties hun eigen processen kunnen doorlichten en risico’s identificeren. De eerste tien organisaties starten direct met de implementatie.
Het instrument is bedoeld om zowel bewust als onbewust discriminerend handelen te voorkomen en te herstellen. Commissievoorzitter Joyce Sylvester benadrukt dat discriminatie vaak niet doelbewust is en dat de toets helpt het gesprek binnen organisaties op gang te brengen en concrete veranderingen door te voeren. Als voorbeeld noemen pilots waarbij de douane bekeek op welke normen medewerkers reizigers uit de rij halen en Arnhem haar afdeling die onderzoekt waar mensen wonen aanpaste.
De commissie hoopt dat de toets op termijn breed wordt uitgerold en dat Nederland het voorbeeld volgt van het Verenigd Koninkrijk en Ierland, waar overheidsinstellingen zichzelf periodiek toetsen op discriminatie en racisme.
Ter achtergrond verwijst het artikel naar een gezamenlijk 2024-onderzoek van de Universiteit van Gothenburg, de Vrije Universiteit Amsterdam en de Erasmus Universiteit Rotterdam. Dat onderzoek ontdekte dat rechters na de moord op advocaat Derk Wiersum zwaardere straffen oplegden aan verdachten met een Marokkaanse achtergrond — gemiddeld 71 procent hoger, wat neerkomt op circa drie maanden extra celstraf voor in totaal 384 betrokkenen. De onderzoekers introduceren dit als een ‘salience shock’: wanneer bepaalde kenmerken intens in de media aanwezig zijn, beïnvloedt dat onbewust oordelen. Ervaren rechters bleken minder gevoelig voor die vertekening, wat suggereert dat professionele ervaring bias kan dempen. De Raad voor de rechtspraak zei te werken aan meer bewustzijn binnen de organisatie naar aanleiding van deze bevindingen.