Spanning, agressie en tijdsdruk: wanneer is een baan mentaal zwaar?
In dit artikel:
Zwaar werk — denk aan stratenmakers die elke dag stenen tillen of NS-medewerkers die te maken hebben met agressieve reizigers en strakke dienstroosters — leidt tot een discussie over eerder stoppen met werken. Vakbond FNV pleit voor een brede invoering van een "zwaarwerkregeling", niet alleen voor fysieke belasting maar ook voor mentale en psychische belasting. De nieuwe cao bij de NS bevat al zo'n regeling: onder voorwaarden kunnen sommige conducteurs en machinisten tot drie jaar eerder met pensioen vanwege agressie, tijdsdruk en andere psychische belasting.
FNV ontwikkelde een meetlat van 33 criteria om zwaarte vast te stellen; 12 daarvan hebben betrekking op mentale belasting (zoals tijdsdruk, langdurige concentratie en eentonig werk). Experts vinden het idee positief, maar wijzen op praktische problemen bij uitvoering en beoordeling. Sommige factoren, zoals het aantal keren dat iemand met agressie te maken krijgt, zijn redelijk objectief meetbaar. Andere aspecten — hoeveel spanning iemand ervaart in vergelijking met een chirurg of hoeveel mentale belasting langdurige concentratie geeft — blijken lastiger te kwantificeren en hangen sterk van het individu af.
Om willekeur te voorkomen is voorgesteld dat sectoren in hun eigen cao's beslissen welke functies als zwaar worden aangemerkt; onderzoeksbureau TNO zou die beslissingen controleren. Er bestaan al voorbeelden van zo'n aanpak: het Rotterdamse havenbedrijf ECT werkt al met een zwaarwerkregeling.
Tegelijk waarschuwen arbeidsmarktdeskundigen dat vroegpensioen niet altijd de beste oplossing is. Ze pleiten vooral voor verbetering van arbeidsomstandigheden, begeleiding naar minder zwaar werk en mogelijkheden voor (gedeeltelijk) eerder uittreden. Een belangrijk knelpunt is dat werknemers vaak te laat omscholen en werkgevers te weinig verantwoordelijkheid nemen bij het voorkomen van uitputting. Om te voorkomen dat mensen op hun 63e of eerder ‘versleten’ zijn, zouden werkgevers actiever moeten sturen op loopbaanontwikkeling en tijdig minder belastende functies aanbieden.