Sonja Graf kon niet kalm schaken
In dit artikel:
Grootmeester Hans Ree beschrijft in zijn wekelijkse bijdrage het nieuwe nummer van het Max Euwe Centrum (MEC)-magazine, een speciale ‘vrouweneditie’ waarin zowel historische als hedendaagse aspecten van vrouwenschaak worden belicht. Ree begint lichtvoetig met de mededeling dat zijn naam weer als ‘Algemeen adviseur’ staat vermeld — een functie die hij al jaren bekleedt zonder ooit advies te geven — en prijst het Amsterdamse studiecentrum dat het blad uitgeeft.
Het tijdschrift bestrijkt een breed spectrum: een terugblik naar een negentiende-eeuwse oproep om vrouwen te laten schaken, interviews met Nederlandse toppers en buitenlandse wereldkampioenen, een bijdrage over de jongere generatie (waaronder Eline Roebers en kampioene Machteld van Foreest) en een bespreking van Max Pams boek De laatste schaker. Opvallend is de persoonlijke bijdrage van Rosa Ratsma (28), die haar liefde voor clubleven en reizen schetst maar ook twijfels uit over het adviseren van jonge meisjes voor een professionele schaakloopbaan; haar keuze valt uiteindelijk op levensvreugde boven jacht op medailles en ratingpunten.
Ree meldt verder Roebers’ recente succes: op 28 september 2025 veroverde zij in Lima het wereldkampioenschap blitz voor meisjes onder twintig met een indrukwekkende 12 uit 13, ruim voor de concurrentie.
Een van de geportretteerde namen is Sonja Graf (1908–1965). Ree haalt haar eruit omdat het blad haar slechts kort noemt, terwijl haar leven en spel meer aandacht verdienen. Graf, in Duitsland geboren en later Amerikaans, stond openlijk kritisch tegenover de nazi’s, leidde een flamboyante levensstijl en speelde avontuurlijk schaak. In 1939 werd ze in Buenos Aires tweede in het wereldkampioenschap achter Vera Menchik — een resultaat dat haar nabij de titel bracht. De oorlog liet veel spelers in Argentinië stranden; Graf trouwde daar in 1947 met de Amerikaan Vernon Stevenson, een gebeurtenis waarbij Max Euwe volgens eigen zeggen een rol speelde. Schakers als B. H. Wood omschreven haar stijl als onrustig en vaak met ongewone materiaalverhoudingen op het bord.
Ree gebruikt de MEC-uitgave als vertrekpunt om zowel actuele successen als vergeten figuren binnen het vrouwenschaak opnieuw onder de aandacht te brengen.