'Snelle signalering van een psychose voorkomt veel ellende'
In dit artikel:
Cheyenne (25) werd enkele jaren geleden behandeld voor depressieve klachten, maar een korte vragenlijst van zestien items bij het Vroeginterventie-psychoseteam van Antes Youz wees uit dat er mogelijk een beginnende psychose speelde. Die vroegsignalering leidde tot behandeling gericht op het herkennen van persoonlijke triggers — zoals slapeloosheid en stress — en op leefstijlaanpassingen, waardoor ze kon voorkomen dat haar klachten escaleerden en ze haar werk en zelfstandigheid behield.
Onderzoeker en behandelaar Yvonne de Jong ontwikkelde de vragenlijst en promoveert binnenkort aan het Erasmus MC op vroegdetectie van psychose bij jongeren. Zij benadrukt dat veel bijzondere ervaringen (bijvoorbeeld het denken iemand te horen) normaal zijn, maar dat toenemende hallucinatoire waarnemingen een waarschuwingssignaal vormen. Te vaak blijven die signalen onopgemerkt en worden mensen behandeld voor depressie, angst of een persoonlijkheidsstoornis, terwijl begeleiding gericht op het psychoserisico effectiever zou zijn.
De Jong onderzocht vooral 12- tot 18-jarigen omdat ongeveer de helft van de psychotische symptomen zich vóór het 18e levensjaar ontwikkelt; in zeldzame gevallen beginnen die al rond veertien jaar. Vroege opsporing maakt het mogelijk om met persoonlijke adviezen en strategieën — zoals stressreductie en het doorzien van denkpatronen — te interveniëren voordat klachten zo ernstig worden dat medicatie nodig is. Bij volwassenen blijkt ongeveer de helft van de psychoses met zulke maatregelen te voorkomen; De Jong hoopt op een vergelijkbaar resultaat bij jongeren.
Zij stelt dat de ggz, ondanks wachtlijsten en personeelstekorten, baat kan hebben bij het vaststellen van risicoprofielen omdat dit voorkomt dat psychoses over het hoofd worden gezien. Zowel De Jong als Cheyenne roepen op tot minder schaamte rond psychische gevoeligheid; Cheyenne adviseert expliciet: “Schaam je niet voor gevoeligheid voor psychose. Vraag hulp.” De onderzoekers waarschuwen ook tegen het vertekende beeld dat psychose gelijkstaat aan gevaarlijkheid: de meeste mensen met psychotische ervaringen zijn geen bedreiging, en stigma belemmert tijdige hulpverlening. Psychiater Annemiek Dols voegt toe dat openheid over psychische klachten levens draaglijker kan maken en zelfs levens kan redden.