Snel of doordacht handelen: zo beïnvloedt de 'dual systems theory' beweegkeuzes

In dit artikel:

Veel gedrag gebeurt automatisch: mensen kleden zich aan, maken ontbijt en kiezen vaak onbewust voor de makkelijkste optie (bijvoorbeeld de tv aanzetten of de lift nemen). Voor professionals die gedragsverandering rondom bewegen willen bevorderen, verklaart de dual systems theory waarom bewust aansporen alleen vaak niet volstaat. De theorie verdeelt beslissingen in twee stelsels: een snel, intuïtief en energiezuinig systeem (systeem 1) en een langzamer, rationeel en inspannend systeem (systeem 2). Systeem 1 bestuurt routine en gewoontes; systeem 2 treedt vooral in werking bij nieuwe keuzes of als iemand bewust wil afwijken van de geruststellende automatische route (zoals na werk wél naar de sportschool gaan en toegerust vertrekken).

Omdat systeem 1 voortdurend dominant is, ontstaan vaak kortetermijn-keuzes die bewegen in de weg zitten. Om duurzame gedragsverandering te bereiken, adviseren de auteurs een gecombineerde aanpak: zowel het onbewuste systeem beïnvloeden als het bewuste én praktische ondersteuning bieden. Enkele concreet toepasbare ideeën:

- Om systeem 1 te triggeren: maak bewegen de makkelijkste of meest aantrekkelijke optie. Denk aan zichtbare trappen, aantrekkelijke wandelroutes, plaatsen van fietsrekken dichtbij ingangen, of korte beweegprikkels in de werkomgeving. Zulke ‘nudges’ helpen nieuwe gewoontes automatisch te maken.
- Om systeem 2 te activeren: geef mensen informatie, planningstools en reminders. Voorbeelden zijn trainingsschema’s, aanmoedigende afspraken, checklists (sporttas klaarzetten) en sociale steun waardoor iemand doelbewust volhoudt en terugval voorkomt.

Belangrijk is dat de theorie niet suggereert dat systemen strikt gescheiden werken; ze wisselen continu informatie uit. Alleen inzetten op systeem 1 levert vaak slechts tijdelijk resultaat; alleen op systeem 2 vertrouwen is kwetsbaar voor terugval zodra de automatische piloot weer intreedt. Effectieve interventies combineren daarom aanpassingen in de omgeving met middelen die mensen helpen bewuste keuzes te maken en volhouden. Daarmee ontstaat de grootste kans dat stoppen met de lift of regelmatig sporten niet langer een aan de wilskracht overgelaten uitzondering is, maar een nieuwe gewoonte.