Snel formeren of traineren, dat is de vraag bij nek-aan-nekrace tussen D66 en PVV. RUG-professor: 'Rituele dans die niet tot kabinet leidt'

In dit artikel:

De hertelling en nieuwe tellingen hebben geleid tot een uiterst krappe nek-aan-nekrace tussen D66 en de PVV; halverwege donderdagmiddag liet Amsterdamse telinformatie D66 tijdelijk boven Wilders uitkomen. Politiek historica Carla Hoetink noemt zo’n situatie zelden gezien en wijst erop dat de precieze rangorde op korte termijn veel uitmaakt voor het begin van het formatieproces.

De formele informatiefase begint pas als de nieuwe Tweede Kamer op 12 november bijeenkomt, maar partijen willen niet wachten: men zal nog deze week of uiterlijk vanaf dinsdag proberen een verkenner te benoemen die bij fracties peilt welke coalities en prioriteiten mogelijk zijn. Gewoonlijk doet de grootste partij een voordracht voor verkenner; doordat de uitslag zo onduidelijk is, is die stap uitgesteld. Wilders kan erop aandringen geen verkenner te accepteren zolang de definitieve uitslag niet vaststaat — die moet uiterlijk op 7 november bekend zijn — wat verdere vertraging kan opleveren.

Als de PVV uiteindelijk alsnog grootste blijkt maar andere partijen blijven weigeren met Wilders te werken, voorziet Hoetink een rituele dans zonder kabinet — waarna D66 alsnog de poging zou wagen een meerderheid te smeden. Voor de samenstelling van het uiteindelijke kabinet maakt het verschil wie nipt de meeste stemmen kreeg weinig uit, maar het bepaalt wel wie het formatieproces mag openen. Hoetink signaleert daarnaast structurele verschuivingen: het extreemrechtse blok groeide ondanks verlies van PVV, 50PLUS keerde terug en nieuwkomers kennen wisselend succes, wat elke verkiezing een eigen karakter geeft.