Slowakije beperkt EU-recht in grondwet: 'Wat het land wil, kan helemaal niet'

In dit artikel:

Het Slowaakse parlement heeft een grondwetswijziging aangenomen die nationaal recht formeel boven EU-wetgeving plaatst en de zogeheten "nationale identiteit" vastlegt. Die wijziging bevat strengere regels voor LGBTQIA+-personen: de grondwet spreekt van twee geslachten, maakt geslachtsaanpassing uitzonderlijk moeilijker en beperkt adoptie tot gehuwde stellen — in Slowakije blijft huwelijksvormen voor paren van hetzelfde geslacht verboden. Premier Robert Fico noemde de uitslag "historisch".

Juridisch ontstaat hiermee spanning met de gevestigde EU-principe dat Europees recht voorrang heeft, voortkomend uit het Costa/ENEL-arrest van 1964. Hoogleraar Wim Voermans (Univ. Leiden) waarschuwt dat Slowakije met deze stap in strijd handelt met het EU-recht: "Het is simpelweg ongrondwettig." Een directe nietigverklaring door het Europees Hof van Justitie is niet automatisch mogelijk; eerst moet een specifieke rechtszaak ontstaan waarin Slowakije EU-recht negeert en die vervolgens aan het Hof kan worden voorgelegd.

De aanpassing kwam onverwacht, omdat een eerdere stemming in juni werd uitgesteld wegens gebrek aan steun; nu bleek wel de benodigde drievijfdedeelste meerderheid haalbaar, mede door stemmen uit de oppositie. De beslissing leidde tot massale straatprotesten en past in een breder patroon van confrontatie tussen de regering-Fico en Brussel, onder andere rond weigering van nieuwe EU-sancties tegen Rusland.