Silicon Valley én het Witte Huis streven naar een hyperkapitalistische wereld waarin machines de dienst uitmaken
In dit artikel:
Een groep intellectuele en online stromingen — bekend onder namen als accelerationisme, NRx en de Dark Enlightenment — pleit voor het bewust versnellen van technologisch en kapitalistisch proces om de huidige politieke orde te laten instorten en plaats te maken voor efficiëntere, vaak autoritair getinte vormen van bestuur. De beweging vindt haar wortels in academische kring: eind jaren negentig ontwikkelde Nick Land aan de Universiteit van Warwick ideeën rond cybernetica, post-marxisme en een verheerlijking van technologie die mensen reduceert tot instrumenten van een grotere machine. Land en zijn CCRU-netwerk produceerden een mengsel van filosofie, sciencefiction en esoterie dat later de basis werd voor rechts-acceleracionistische varianten.
In de jaren 2000 dook in de Verenigde Staten onder het pseudoniem Mencius Moldbug de programmeur Curtis Yarvin op met een politiek-programmatisch vervolg: hij bestreed democratische instituties als een machtsspel van een verlichte elite — de door hem zo genoemde “Kathedraal” — en pleitte voor een neo-kameralisme waarin staten als concurrerende bedrijven worden geleid door CEO-monarchen. Yarvins radicale voorstellen (zoals zijn “Rage”: het massaal ontslaan van ambtenaren) en zijn flirt met reactionaire en raciale ideeën plaatsten hem in de alt-righthoek en leverden de label NRx (neoreactionair) op.
Land en Yarvin gingen elkaar intellectueel versterken: Land gaf Yarvins politieke blauwdrukken meer filosofische spanning onder de noemer Dark Enlightenment, waarin Verlichtingswaarden als gelijkheid en humanisme worden verworpen ten bate van een hyperrationele, anti-humanistische toekomstvisie. Centraal staat een geloof dat technologische vooruitgang — kunstmatige intelligentie en kapitalistische versnelling — het uiteindelijke doel is en dat democratische remmen daarvoor weggenomen moeten worden.
Hoewel het gedachtegoed in oorsprong marginaal en anti-publiek lijkt, sijpelt het de afgelopen jaren door naar machtige kringen. Investeerders en techceo’s in Silicon Valley zoals Peter Thiel en Marc Andreessen nemen ideeën over efficiëntie, sterke leiding en technologische suprematie actief over; Andreessen noemt zichzelf “effective accelerationist”. Via die kanalen en via online netwerken bereikten Yarvin en aanhangers invloed binnen conservatieve kringen rond Donald Trump: ontmoetingen, beleidsadvies en culturele aansprekingen maakten van de beweging geen puur academische curiositeit meer maar een factor in het politieke spel van de VS. Tegelijkertijd waren er ook wrijving en breuken — denk aan de publieke vijandschap tussen Elon Musk en Steve Bannon — omdat traditionele MAGA-waarden (nationalisme, religie, volk) op gespannen voet kunnen staan met het elitair, transhumanistisch karakter van Dark Enlightenment.
De aantrekkingskracht berust deels op gedeelde vijandschap tegen het progressieve establishment en op het verlangen het “rommelige” democratische heden te vervangen door een geordende, toekomstgerichte koers. Zowel techno-elites als populistische nationalisten zien instituties als belemmering, al hebben ze andere eindbeelden: sommigen dromen van AI-gedomineerde post-humaniteit, anderen van hersteld nationalisme en religieuze traditie. Beide tendensen lopen soms samen in een fascinatie voor mystiek en esoterie, waardoor rationele technocratie en quasi-religieuze eindtijdfantasieën elkaar versterken.
De ideologie is bovendien beladen met controverses: openlijk anti-democratische voorstellen, elitarisme, raciale opvattingen en een ontkenning van de waarde van het individuele menselijke leven maken de stroming politiek explosief. Toch dwingt juist haar radicale blik op de verhouding mens–machine ook serieuze vragen af waar liberale politici en beleidsmakers zich mee moeten bezighouden: hoe reguleren we AI en automatisering, hoe voorkomen we dat mensen functioneel verdwijnen in technologische infrastructuren, en welke politieke vormen zijn geschikt voor een wereld waarin algoritmes veel taken van mensen overnemen?
Kortom: wat begon als obscure filosofie in Britse leeszaaltjes is via blogs, Silicon Valley-netwerken en politieke salons vermengd met delen van het Amerikaanse conservatisme. Die samensmelting levert zowel ideologische spanningen als concrete invloed op beleid en debat — en dwingt tot een serieus, politiek antwoord op de snelle technologische transformaties die de beweging verheerlijkt.