Serieuze kans dat partijen straks leden móéten hebben, en dat heeft grote gevolgen voor de PVV
In dit artikel:
D66-Kamerlid Joost Sneller wil dat alle politieke partijen wettelijk verplicht worden om leden toe te laten. Zijn amendement, onderdeel van een nieuwe wet op politieke partijen die binnenkort in de Tweede Kamer behandeld wordt, heeft door de verschuiving in Kamerzetels realistische kansen van slagen. De maatregel is vooral gericht tegen partijen met een eenmansconstructie: de PVV telt formeel slechts twee leden (Geert Wilders en de stichting Vrienden van de PVV) en kent geen interne besluitorganen of ledeninvloed, waardoor Wilders praktisch geen verantwoording hoeft af te leggen.
Sneller stelt dat partijen leden moeten toelaten die betekenisvolle invloed kunnen uitoefenen op de koers en op kandidatenlijsten. Het voorstel sluit aan bij bredere doelen van de wetswijziging: meer transparantie van partijen en systemen om lokale en provinciale partijen voor subsidie in aanmerking te laten komen. Sneller heeft burgers via de D66-website geraadpleegd over de invulling van de democratisering van partijen. Het definitieve amendement wil hij eerst aan de Raad van State voorleggen; behandeling in de Kamer wordt vermoedelijk tegen het einde van het jaar verwacht. Daarna moet de Eerste Kamer nog instemmen.
Politieke steun lijkt plausibel: linkse partijen (Volt, GroenLinks-PvdA, Partij voor de Dieren), het CDA en de ChristenUnie steunen het uitgangspunt. Denk heeft nog geen besluit genomen; de SP is voorzichtig — zij vindt interne partijdemocratie belangrijk maar vreest overheidsinmenging in verenigingvrijheid. Zonder SP en Denk kan het voorstel ook doorgaan als de VVD meewerkt; binnen de VVD is de toon iets veranderd sinds de vorige Kamerperiode.
De Raad van State was eerder al terughoudend maar positiever over openstelling voor leden: partijen die leden toelaten functioneren beter in hun democratische taken, aldus een advies. Historisch neemt Nederland een uitzonderingspositie in binnen Europa waar na de Tweede Wereldoorlog veel landen partijen met één lid verboden.
Politicologen waarschuwen echter dat verplicht toelaten van leden niet automatisch leidt tot echte interne democratie. Voorbeelden zoals Forum voor Democratie tonen dat veel leden nog steeds nauwelijks invloed kunnen hebben — en dus hoeft een wijziging niet direct de persoonlijke machtsposities binnen partijen te doorbreken.