Schrijver Eat Pray Love: 'Ik ben het levende bewijs dat een seks- en liefdesverslaving bestaat'
In dit artikel:
Elizabeth Gilbert — wereldberoemd door Eat Pray Love — probeert in haar nieuwe memoir Tot aan de rivier open kaart te spelen over een verslaving waar weinig beroemdheden publiekelijk voor uitkomen: een dwangmatige behoefte aan romantische liefde en intimiteit. Ondanks roem en rijkdom ontstonden in haar leven herhaaldelijk destructieve relaties; dat culmineerde in de zomer van 2017 in een concreet moordplan: Gilbert overwoog haar partner Rayya Elias te doden. Ze schrijft dat ze op een bankje vlakbij hun East Village-penthouse bedacht hoe ze het zou doen, en dat ze later zelfs aan zelfdoding dacht — extremen waaruit ze nu verklaart dat alleen een twaalfstappenprogramma haar heeft geholpen te stoppen met dit gedrag.
Gilbert ontmoette Elias in 2000 bij een kapper in de Lower East Side. Wat begon als vriendschap groeide decennia later, na Rayya’s pijnlijke relatiebreuk en haar eigen afscheid van een huwelijk, uit tot een intense, wederzijdse liefdesrelatie. In april 2016 kreeg Elias de diagnose terminale alvleesklier- en leverkanker; die wetenschap maakte openbaringen mogelijk die eerder onuitgesproken bleven. De maanden daarna omschrijft Gilbert als extatisch en grensoverschrijdend: heftige lichamelijke en emotionele verlangens, grote zorgzaamheid, en een bereidheid van Gilbert om vrijwel alles te geven — van een penthouse en luxe cadeaus tot het betalen van rekeningen en dure behandelingen.
De liefde kantelde snel in destructie toen Elias terugviel in middelengebruik. Morfine, Xanax, fentanyl, cocaïne en andere middelen maakten van de relatie een nachtmerrie; Gilbert werd de enabler die drugs, naalden en zelfs antikaterzorg betaalde. Uitputting, wanhoop en het idee dat de dood een uitweg bood, leidden tot het beruchte plan om Elias te vermoorden; later realiseerde Gilbert zich dat Elias haar intentie doorzag en haar rechtstreeks waarschuwde. Toen dat mislukte, overwoog Gilbert zelfdoding. Uiteindelijk organiseerde ze een interventie, waarna Elias — dankzij strengere zorg van een ex-partner — wist af te kicken vlak voor haar dood.
Tot aan de rivier reconstrueert deze relatie liefdevol maar onverbloemd. De titel verwijst naar een metafoor die Elias gebruikte voor ultieme intimiteit: iemand die met je meelopend tot aan de East River gaat — de persoon die er één of twee keer in je leven is. Gilbert voelde zich trots die ‘tot aan de rivier’-persoon te zijn, maar realiseert zich nu ook dat die wandeling symbolisch en soms gevaarlijk bleek: intimiteit die omslaat in afhankelijkheid en zelfverlies.
Cruciaal in Gilberts herstel is haar deelname aan S.L.A.A. (Anonieme Seks- en Liefdesverslaafden), een twaalfstappenprogramma afgeleid van de AA. Ze noemt dat programma het enige dat haar écht heeft geholpen beheersing en een “beheersbaar bestaan” terug te vinden; ze werkte onder meer een ‘clean dating plan’ uit met praktische regels om terugval te voorkomen. Tegelijkertijd wijst ze op het taboe rond de term “liefdesverslaving”: de DSM erkent die diagnose niet en sommige deskundigen, zoals verslavingszorghoogleraar Arnt Schellekens, zien het eerder als obsessief-compulsief gedrag dan als klassieke verslaving. Gilbert antwoordt dat haar eigen levensgeschiedenis — decennialang patroonmatig zoekend, overlappende relaties en verlies van grenzen — het bestaan van zo’n verslaving bewijst.
Een belangrijk thema in het boek is codependentie: buitensporige emotionele afhankelijkheid, die Gilbert vooral bij vrouwen ziet geworteld in sociale normen over waardebepaling via buitenstaanders. Ze waarschuwt dat seks- en liefdesverslaving levensgevaarlijk kan zijn: door partnergeweld, verloren controle en zelfs het fenomeen ‘broken heart syndrome’, dat vrouwen disproportioneel treft. Haar eigen gedrag illustreert ook hoe geld en zorg kunnen fungeren als misplaatst reddingsmiddel — ze gaf veel weg omdat ze vond dat ze het niet verdiende, en probeerde mensen met geld te “redden”.
Persoonlijk heeft Gilbert veranderingen doorgevoerd: ze leeft soberder, heeft haar haar kort laten millimeteren en beschrijft zichzelf als een rustiger, bijna monnikachtige figuur in de tweede helft van haar leven. Ze zegt nog niet te daten; ze volgt haar clean dating-regels en vindt stabiliteit in kleine, beheersbare dagen met vrienden aan de kust. Het boek verschijnt op 9 september en zet de lezer voor de vraag wat liefde kan doen met beeldvorming over succes en geluk: zelfs een bestsellerauteur kan verstrikt raken in afhankelijkheid — en herstel vergt meer dan inzicht alleen.