Schrijfster Anna Sijbrands: 'Veel mannen realiseren zich nauwelijks hoeveel impact hun seksuele geweld heeft'

In dit artikel:

Anna Sijbrands, dramaturg en voormalig actrice, debuteert met de roman Tijgerstrepen: een verhaal over de jonge Eva en haar levenslange vriend Antonio, die op een vakantieavond over haar grenzen heen gaat. Het incident vormt het hart van de roman en wordt beschreven vanuit zowel Eva’s als Antonio’s perspectief; Sijbrands wilde daarmee laten zien hoe verschillend slachtoffers en daders hun ervaring beleven en hoe moeilijk mannen soms kunnen begrijpen wat ze hebben aangericht.

Het boek ontstond tijdens de coronaperiode: Sijbrands kreeg een “koortsdroom” en schreef in één nacht meerdere hoofdstukken. Oorspronkelijk dacht ze aan vier families die elkaar ieder jaar op een Franse berg treffen; uiteindelijk zoomt ze in op de relatie tussen Eva en Antonio en de lange nasleep van het grensoverschrijdende moment. Haar achtergrond in theater – studies in Amsterdam en acteeropleidingen in Engeland en de VS – speelde mee in haar vertelambitie, maar tegelijk leidde haar teleurstelling in de toneelwereld tot de overstap naar proza.

Voor het boek sprak Sijbrands met zo’n dertig mensen, mannen en vrouwen, over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Veel gesprekspartners hadden hun ervaringen nooit eerder gedeeld; sommigen vonden hun gebeurtenis “niet erg genoeg” om te noemen, ook al zou die volgens de wet wel strafbaar zijn. Uit haar gesprekken en literatuuronderzoek haalt ze schrijnende contrasten: terwijl kleine percentages mensen in enquêtes ‘verkrachting’ bekennen, zegt een veel groter deel van respondenten ooit doorgezet te hebben terwijl ze niet zeker waren van consent — een indicatie dat de taal rond toestemming vaak ontbreekt of onduidelijk is. Sijbrands verwijst ook naar gevallen van ‘stealthing’ (het afdoen van het condoom zonder instemming) waarvan inmiddels veroordelingen zijn geweest.

Sijbrands vertelt ook persoonlijk over meerdere keren dat zij zelf seksueel grensoverschrijdend gedrag meemaakte: aanrandingen op werk en op feestjes, en een date die zich niet aan haar nadrukkelijke ‘nee’ hield. Ze beschrijft hoe het overtreden van een uitgesproken grens het gevoel van zelfbeschikking aantast en veel tijd en herstel vergt. Dat proces van verliezen en terugwinnen van controle is precies wat ze in Eva probeert uit te werken.

Door ook Antonio’s kant te laten zien wil Sijbrands inzicht geven in waarom iemand zulke handelingen kan verrichten of het daarna minimaliseert: onvermogen om verantwoordelijkheid te nemen, ontkenning, en in het geval van haar personage drugsgebruik als vlucht. Tijdens het schrijven merkte ze zelf hoe de rol van Antonio haar kon opwinden en zelfs agressief maakte, maar tegelijk voelt ze empathie voor de onhandigheid en onwetendheid van jonge mannen over dit soort thema’s.

Sijbrands legt in het interview ook generatieschade bloot: bij oudere vrouwen gold seks binnen het huwelijk vaak niet als iets dat je juridisch kon aanvoeren als geweld, en veel slachtoffers ontkenden de ernst van hun ervaring. Ze hoopt dat haar boek gesprekken op gang brengt — dat het friends, families en uitgevers aanzet tot dialoog — en noemt concrete doelen: onderwijs voor jongeren om niet alleen ‘nee’ te leren zeggen maar ook ‘nee’ te respecteren, en het opnemen van het boek op middelbare schoolleestlijsten. Zo moeten jongeren vroeg leren in de ander te kunnen stappen en het begrip van consent te normaliseren.

Tegelijk waarschuwt Sijbrands voor een tegenreactie: groeiende conservatieve mannenbewegingen en rolmodellen die dominantie promoten vormen volgens haar een zorgelijke ontwikkeling die het werk aan gendernormen en respect in de weg staat. Haar roman wil niet alleen slachtoffers een stem geven, maar ook aantonen dat het patriarchaat schadelijk is voor zowel vrouwen als mannen en dat meer empathie en gesprek nodig zijn om die patronen te doorbreken.