Schimmels, houtrot en het herwaarderen van boomgasten
In dit artikel:
Op 5 december 2025 organiseerde IPC Groene Ruimte een masterclass over schimmels en houtrot bij bomen, geleid door boomspecialist en kennisdeler Simen Brunia. Doel van de bijeenkomst was het nuanceren van het alarmerende beeld rond zwammen: niet alle paddenstoelen betekenen dat een boom ten dode is opgeschreven, en sommige fungale processen kunnen zelfs bijdragen aan de levensduur en veerkracht van bomen. Als leidraad diende de volledig herziene Stadsbomen Vademecum 3C: Ziekten en aantastingen, bedoeld voor professionals in het stedelijk groen en geïnteresseerde burgers.
Brunia legde uit dat schimmels zeer divers zijn in functie en gedrag; slechts een klein deel is echt parasitair en veel soorten leven als saprofyten, die dood hout omzetten en zo voedingsstoffen teruggeven. Klimaatverandering verandert echter het spel: soorten die eerder zeldzaam waren, verschijnen op nieuwe plekken of op andere boomsoorten, waardoor traditionele ervaringsregels minder betrouwbaar worden. Dat vraagt van boombeheerders bijscholing, nauwkeuriger observatie en aangepast risicobeheer.
De masterclass gaf concrete voorbeelden die het punt illustreren. In Rotterdam toonde Brunia een oude beuk waarin vijf parasitaire schimmels en meerdere saprofyten samenleven, terwijl de boom toch vitaal blijft dankzij compartimentering: de boom sluit aangetaste delen af en behoudt voldoende levend weefsel. Aan de Zijpendaalseweg in Arnhem staan drie circa 350 jaar oude tamme kastanjes die van binnen grotendeels hol zijn, maar aan de buitenkant nog leven en groeien. Zwammen zoals zwavel- en biefstukzwam functioneren daar als ‘composteerfabriekjes’ die dode delen omzetten in voedingsstoffen, wat mogelijk heeft bijgedragen aan de hoge ouderdom van deze bomen.
Niet alle gevallen zijn risicoloos. Roetschorsziekte, vooral een klacht bij esdoorns, kan bij hoge sporendruk en bij direct contact gezondheidsproblemen veroorzaken — met name voor mensen met gevoelige luchtwegen en voor beroepsmatig boomverzorgers. Brunia benadrukte daarom het belang van beschermende middelen, timing van werkzaamheden en kennis van de risico’s om blootstelling te beperken.
De kernboodschap van de dag was: eerst goed kijken, dan handelen. Niet automatisch zagen bij elke zwam; onderscheid maken tussen schadelijke en onschadelijke soorten en rekening houden met de ecologische rol van schimmels leidt tot betere beslissingen. Het vernieuwde Stadsbomen Vademecum 3C biedt die kennishuishouding voor professionals, beleidsmakers en geïnteresseerde burgers.
Achtergrond: Simen Brunia is European Tree Technician en gecertificeerd veteranenboomspecialist, oprichter van Bomenbieb en vanaf 2025 curator van Belmonte Arboretum. Zijn werk focust op het begrijpen en behouden van bomen en het overbrengen van die kennis aan uiteenlopende doelgroepen. De masterclass onderstreepte dat een scherpere, ecologisch ingestelde blik op schimmels kan bijdragen aan robuustere stedelijke bomen en rijkere bodem- en boomecosystemen.