Rusland legt internetgebruik verder aan banden met nieuwe chatapp en wet die zoeken naar 'extremisme' verbiedt
In dit artikel:
Het Kremlin verscherpt vanaf vandaag de online controle: een nieuwe wet maakt het opzoeken van zogenoemde ‘extremistische’ inhoud strafbaar en tegelijk moet op alle nieuwe smartphones een Russische alles-in-éénapp vooraf geïnstalleerd zijn. De maatregelen zijn bedoeld om de voorbije ontsnappingsroutes naar onafhankelijke informatie verder af te sluiten.
De wet, onlangs door de Doema goedgekeurd en ingevoerd, criminaliseert het zoeken naar informatie die de staat als ‘extremistisch’ bestempelt. In Rusland is die labelvorming bijzonder ruim: de term geldt onder meer voor de LGBTQ+-beweging, veel oppositiegroepen en activisten, en sinds 2022 ook voor Meta (Facebook/Instagram). Ruim 6.000 sites staan al als ‘extremistisch’ geregistreerd, en zelfs zoekopdrachten naar onderwerpen als de overleden oppositieleider Aleksej Navalny, de band Pussy Riot of Oekraïnegezinde muziek kunnen nu onder de nieuwe regels vallen. Voor individuele gebruikers zijn de boetes relatief laag (tot ongeveer €50), maar wie via een VPN toegang probeert te krijgen tot geblokkeerde diensten riskeert veel hogere boetes (tot circa €2.000). Het adverteren van VPN-diensten en het faciliteren van toegang tot geblokkeerde sites via VPN zijn voortaan verboden. Daarnaast mogen autoriteiten zoekmachines, telecom- en mobiele operators verzoeken om surfgegevens van gebruikers te overleggen.
Tegelijk promoot Moskou een eigen berichtendienst: Max, een multifunctionele app die chatten, video, bestellen en betalen combineert en gekoppeld wordt aan het overheidsportaal voor zaken als paspoorten en afspraken met instanties. President Poetin ondertekende begin deze maand het decreet; fabrikanten moeten de app op nieuwe toestellen zetten. Critici waarschuwen dat Max de staat directe toegang kan geven tot burgers' digitale leven en fungeren als controlemechanisme, in de trant van het Chinese WeChat — inclusief risico’s op censuur en surveillance door veiligheidsdiensten zoals de FSB.
Hoewel WhatsApp nog steeds door zo’n 84 miljoen Russen wordt gebruikt, heeft de overheid al beperkingen opgelegd aan bellen via de app en wordt een volledig verbod in enkele kringen besproken. De nieuwe wet en de introductie van Max passen in een bredere trend waarbij de Russische staat systematisch middelen afsluit die eerder als ontsnappingsroute voor alternatieve informatie dienden. Hierdoor wordt voor burgers het anoniem raadplegen van onafhankelijke bronnen — vaak alleen mogelijk via VPN — steeds moeilijker en risicovoller.