Roep om 'vriendenerfenis': Fiscaal voordelig schenken aan buur, neef of mantelzorger

In dit artikel:

Erfrechtdeskundigen pleiten ervoor dat mensen die mantelzorgers, goede buren of dierbare vrienden geld willen geven, dat tegen gunstiger fiscale voorwaarden kunnen doen. Demograaf Jan Latten (emeritus UvA) wijst erop dat families krimpen: veel babyboomers zijn kinderloos of hebben één kind, en soms zijn niet-bloedverwanten dichterbij dan familie. Volgens hem houdt de huidige wet te weinig rekening met zulke informele relaties.

Als voorbeeld wordt verwezen naar België: het Vlaams Gewest voerde in 2021 een zogenaamde vriendenerfenis in, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest volgde in 2024. Daar geldt over de eerste €15.000 een laag tarief van 3 procent; daarboven variëren de tarieven grofweg tussen 25 en 55 procent, aanzienlijk gunstiger dan de Nederlandse heffing voor niet-verwanten.

Nederlandse specialisten zoals Lucienne van der Geld (Radboud, Netwerknotarissen) en erfrechtadvocaat Annette van Riemsdijk steunen een soortgelijke regeling. Zij wijzen erop dat veel ouderen genegenheidsrelaties hebben buiten huwelijk of bloedbanden — denk aan gezelschapspartners of informele verzorgers — en dat huidige successie- en schenkingsregels het aantrekkelijker maken om die mensen niet te belonen. Van der Geld gaat zelfs verder: zij stelt een levenslang, vrij besteedbaar schenk- en erfbelastingforfait voor (bijvoorbeeld €250.000) zodat iedereen vrij kan nalaten aan wie hij of zij wil.

Tegelijkertijd waarschuwen deskundigen voor misbruik: fiscale stimulansen kunnen leiden tot ongewenste constructies of het wegschenken van vermogen dat later voor zorg nodig blijkt. Als tegenmaatregelen worden onder meer voorgesteld: verplicht notarieel vastleggen van de bedoeling achter een gift, toetsing bij schenkingen, mogelijkheden om zorgafspraken contractueel te koppelen aan betalingen en beperkingen zoals maximaal twee aangewezen buitenstaanders bij verstoorde familiebanden.

Ter context: de huidige Nederlandse regels zijn veel strenger voor anderen dan partner of kind. Voor schenkingen zijn moeder-naar-kind vrijstellingsbedragen en tarieven anders dan voor ‘anderen’ (bijvoorbeeld alleen tot €2.700 belastingvrij voor niet-verwanten; tarieven 30–40%). Bij erfenissen is de belastingvrije voet voor partners hoog (€800.000), voor overige niet-familieleden zeer laag (€2.700), met overeenkomstige tariefverschillen.

Kortom: er is een groeiende roep om het Nederlandse erfrecht en de fiscale behandeling te moderniseren, zodat informele verzorgers en gekozen familie niet door de successierechten worden gestraft, maar tegelijkertijd moeten er waarborgen komen om misbruik te voorkomen.