Risico's lopen of risico's nemen: spelende kinderen en de rol van uitbaters van speelterreinen
In dit artikel:
Koen De Maertelaere, expert in speelterreinen en voorzitter van de Belgische vereniging van controleorganen voor speelterreinen en oprichter van het European Competence Center for Playground Professionals, pleit voor een helder onderscheid tussen twee vormen van risico’s in kinderspel: risico lopen en risico nemen.
Risico lopen ontstaat wanneer een kind onbewust wordt blootgesteld aan gevaarlijke omstandigheden — bijvoorbeeld een slecht onderhouden glijbaan of scherpe randen — situaties die geen leereffect hebben en die de veiligheid en het vertrouwen van het kind ondermijnen. Risico nemen is daarentegen een bewuste keuze van het kind: het beklimt een hoge ladder, springt van steen naar steen of probeert harder te schommelen. Zulke ervaringen geven spanning, leren grenzen kennen en bouwen veerkracht en zelfvertrouwen op.
De Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen (WAS) vormt volgens De Maertelaere het kader: uitbaters en fabrikanten moeten onaanvaardbare risico’s wegnemen (de risico’s lopen), maar de wet verbiedt niet dat spelen gepaard gaat met uitdagingen of schrammen. Met andere woorden: basisveiligheid is verplicht, maar er is ruimte voor gecontroleerde prikkels waar kinderen van leren.
Culturele verschillen spelen een rol: in Noorwegen worden risico’s vaker gezien als groeikansen, terwijl in Nederland en vergelijkbare landen de neiging naar nulrisico en overbescherming sterker is. Campagnes die streven naar volledige eliminatie van gevaar beperken de mogelijkheden voor kinderen om eigen keuzes te maken en competenties te ontwikkelen.
Voor uitbaters betekent dit een dubbele taak: gevaarlijke gebreken moeten worden verwijderd, maar tegelijk moeten speelruimtes uitdagingen bieden — hoogteverschillen, natuurlijke speelplekken met water, hout en stenen, of toestellen die uitnodigen tot experimenteren — zonder levensbedreigende risico’s. Daarbij zijn moed en gezond verstand nodig; uitbaters blijven verantwoordelijk, maar aansprakelijkheid kan alleen door een rechter worden vastgesteld als er een causaal gebrek aan zorg aantoonbaar is.
De kernboodschap: het doel is niet het uitbannen van alle risico’s, maar het bieden van gecontroleerde ruimte om risico’s te nemen. Zo leren kinderen zelf de balans tussen uitdaging en voorzichtigheid en ontwikkelen ze vaardigheden die later in het leven van pas komen. Speelterreinen moeten daarom geen risicovrije zones zijn, maar leeromgevingen waar kinderen stap voor stap vertrouwen in hun eigen kunnen opbouwen.