Revolutionaire socialist of gecontroleerde oppositie?

In dit artikel:

De 33-jarige Zohran Mamdani — Oegandees-Indiase afkomst, op zijn zevende naar New York geëmigreerd — won de burgemeestersverkiezing in New York met een onverholen links programma en een retoriek die zowel bewondering als verontwaardiging oogstte. In zijn overwinningsspeech profileerde hij zich openlijk als moslim en democratisch socialist, lanceerde felle aanvallen op Donald Trump en beloofde de stad te verdedigen als een toevluchtsoord voor immigranten, transpersonen, zwarte vrouwen en alleenstaande moeders. Zijn stijl is confronterend en expliciet gericht op de “working people” van de stad — bezorgers, koks en mensen met lage inkomens — van wie hij de leefkosten en werkdruk centraal stelde.

Beleidsvoorstellen en financiering
Mamdani presenteerde een traditioneel links pakket: huurbevriezing, gratis en sneller openbaar vervoer, gratis kinderopvang en het openen van vijf gemeentelijke supermarkten die tegen kostprijs voedsel moeten verkopen. Om dit te bekostigen wil hij de belastingdruk voor de allerhoogsten verhogen: het gemeentelijke tarief voor de top 1 procent moet van 3,9 naar 5,9 procent, goed voor ongeveer 4 miljard dollar; de vennootschapsbelasting zou volgens hem stijgen van 7,25 naar 11,5 procent en dat levert circa 5 miljard dollar op. Onafhankelijke schattingen variëren: de vijf supermarkten zouden ongeveer 60 miljoen kosten, gratis busvervoer circa 600 miljoen (ongeveer 0,5% van de huidige begroting), terwijl volledige gratis kinderopvang tussen 2,5 en 6 miljard per jaar kan vergen. Voorstanders noemen zijn plannen concreet en haalbaar, tegenstanders waarschuwen voor enorme tegenstand en mogelijke financiële onbalans.

Campagnestrategie en imago
Zijn campagne bouwde vooral op hyper-lokaal contact; Mamdani sprak mensen op straat, vroeg naar hun dagelijkse problemen en vormde zo zijn agenda. Hij vermeed nationale retoriek en was niet bezig met buitenlandse bezoeken of partij-hiërarchie — een aanpak die veel progressieve activisten inspireerde. Linkse media en websites bestempelden zijn zege als een overwinning van een outsider tegen het establishment; reguliere media en prominente Democraten, waaronder senator Chuck Schumer, hielden zich grillig op de achtergrond of weigerden steun. Miljardairs en groot-donoren steunden zijn rivaal, wat de tegenstelling tussen grassroots en establishment extra scherp maakte.

Felle kritiek en beschuldigingen
Conservatieve commentatoren bestempelen Mamdani als “communistisch” en “extreem”; hij wordt ervan beschuldigd geen echte werkervaring te hebben en via privileges te leven. Een aantal van die aanvallen zijn karikaturaal, maar ze spelen in op vrees voor radicale verandering. Mamdani heeft radicaal klinkende uitspraken gedaan — hij betoogde dat afschaffing van particulier woningbezit beter kan zijn dan het huidige systeem en noemde geweld een ‘kunstmatig construct’ — en wilde de rol van de NYPD in scholen terugdringen en geld van politie naar gemeenschapsvoorzieningen omleiden. Zijn kritiek op de samenwerking van de NYPD met Israël (verwijzend naar trainings- en antiterreurverbindingen) vergrootte de controverse rondom veiligheid en buitenlandse betrokkenheid.

Scepsis vanuit links en compromissen
Niet alleen rechts was sceptisch: sommige linkse stemmen vermoeden dat Mamdani minder revolutionair is dan zijn retoriek suggereert. Critici spreken van een mogelijke ‘psyop’ of een geregisseerde oppositiefiguur die het establishment niet echt bedreigt. Die scepsis kreeg voeding toen Mamdani na de verkiezing aankondigde dat Jessica Tisch als hoofd van de NYPD mocht aanblijven — een klassieke establishmentfiguur met nauwe banden in veiligheidskringen. Dat besluit teleurzaagde veel aanhangers die juist verandering wilden binnen het politiekorps. Ook verbanden met prominente progressieve politici en weldoeners worden door sommige waarnemers aangevoerd als bewijs dat Mamdani niet ongebonden is.

Economische en politieke inzet
De verkiezing van Mamdani wordt door voorstanders gezien als het begin van een nieuwe klassenstrijd in de VS, met concrete voorstellen om ongelijkheid aan te pakken. Tegenstanders vrezen fiscale chaos en kapitaalvlucht; sommigen voorspellen zelfs dat de stad financieel in de problemen kan komen als rijkere inwoners en bedrijven vertrekken. Deskundigen verschillen sterk van mening over de houdbaarheid van zijn plannen: waar de een faillissement voorziet, rekent een ander voor dat de maatregelen binnen de huidige begroting zijn inpasbaar.

Slotbeeld
Mamdani’s overwinning markeert een duidelijke verschuiving naar meer uitgesproken progressieve politiek in een van de belangrijkste Amerikaanse steden. De echte test begint nu: kan een uitgesproken democratisch socialist radicaal klinkende beloften omzetten in beleid zonder te veel concessies te doen, of zullen politieke realiteit en bestuurlijke compromissen zijn schop-in-het-hoofd-retoriek temperen? Beide uitkomsten hebben verstrekkende gevolgen voor de toekomst van progressieve politiek in de VS.