Rembrandt baseerde hondje op de Nachtwacht op deze tekening (en dat hadden we al 100 jaar kunnen weten)

In dit artikel:

Onderzoek van het Rijksmuseum wijst uit dat Rembrandt de blaffende hond in de Nachtwacht heeft gebaseerd op een vroeg-zeventiende-eeuwse tekening van Adriaen van de Venne. Conservator Anne Lenders ontdekte de overeenkomst toen ze tijdens een bezoek aan een overzichtstentoonstelling van Van de Venne een boekillustratie en de voorbereidende tekening naast elkaar zag; het motief van de hond deed haar meteen aan Rembrandts schilderij denken.

De vergelijking laat opvallende overeenkomsten zien: dezelfde draaiing van de kop, een in twee gedeelde schedelvorm, een halsband met cirkelpatroon en ring, en een diagonale plaatsing met het bovenlichaam laag bij de grond. Dankzij macro-röntgenfluorescentie (MA-XRF) kon men bovendien een vroeg krijtschets van Rembrandt zichtbaar maken waarin de rechtervoorpoot meer gebogen is en nog nauwer aansluit bij Van de Vennes ontwerp — later schilderde Rembrandt de hond echter op vier poten. Kleine verschillen zijn er ook: Rembrandts hond heeft een plattere neus, hangende oren en een zichtbaarere tong.

De tekening van Van de Venne dateert uit 1619 en was een ontwerp voor de titelpagina van Jacob Cats’ boek Self-stryt (uitgave 1620). Curieus genoeg zat die tekening al meer dan honderd jaar in het Rijksmuseumcollectie voordat de link met de Nachtwacht werd gelegd. Het blijft onzeker of Rembrandt de tekening zelf ooit in handen had, maar het onderzoek illustreert hoe Rembrandt elementen uit bestaande afbeeldingen overnam en naar eigen hand herschikte.