Reiziger-schrijver Johan de Boose: "Ex-Joegoslavië is een spiegel van alle kwesties waarmee Europa worstelt"
In dit artikel:
Johan de Boose levert met Joegoslavië. Een kroniek van zes of zeven landen een dikke, liefdevolle en kritische ode aan de Balkan: een combinatie van reisverhaal, geschiedenisboek en persoonlijke reflectie. Na tien tot vijftien jaar regelmatige reizen door de regio en vijf jaar fulltime werk aan dit boek, verwerkt De Boose eigen observaties, gesprekken ter plaatse en een brede bronstudie tot een panoramisch portret — veelal verhalend zoals bij een travelogue, met de context van een geschiedkundig oeuvre à la Geert Mak.
Het boek bestrijkt de lange geschiedenis van wat ooit Zuid-Slavië heette: van het koninkrijk na de Eerste Wereldoorlog, via Tito’s socialistische federatie, tot de uiteenvalling in de jaren negentig die leidde tot de huidige staten (Slovenië, Kroatië — beide EU-lid — Servië, Montenegro, Noord-Macedonië, Bosnië-Herzegovina en het door veel landen erkende maar door Servië en anderen betwiste Kosovo). De ondertitel verwijst naar die onduidelijkheid: is Kosovo een zevende land of niet? De Boose onderzoekt waarom Servië vast blijft houden aan Kosovo als culturele en historische bakermat, terwijl hij ook de legitieme claims van de Albanese meerderheid probeert te begrijpen.
De toon van het boek balanceert tussen bewondering voor spectaculaire landschappen, rijke muziek- en eetcultuur en het afschuw over de donkere bladzijdes: concentratiekampen uit de Tweede Wereldoorlog en de genocide in Srebrenica van minder dan dertig jaar geleden. De Boose bezoekt cruciale locaties en doet hoofdrolspelers herleven, wat soms hallucinante passages oplevert.
Wat de regio nu betreft, stelt hij dat het grotendeels stabiel is maar fragiel: spanningen laaien regelmatig op — recent in Kosovo en in Bosnië, waar de Servische leider Milorad Dodik afscheidingsdrift toont en een referendum (eind oktober) gepland staat dat de situatie kan verergeren. De ex-Joegoslavische landen vormen volgens De Boose een geconcentreerde spiegel van Europese problemen: opkomend nationalisme, rechts-extremisme, en de nasleep van oorlogen, waaronder vluchtelingenstromen over de zogenaamde Balkanroute.
De Boose keert terug naar plaatsen langs de vroegere autostrade ‘Broederschap en Eenheid’ en observeert ontwerp en verval van een gedeelde toekomst. Naast politiek en tragedie biedt zijn boek ook uitnodigingen aan de lezer om voorbij clichébeelden te reizen — naar bergen, meren en kloosters — en te ervaren waarom de regio hem levenslang heeft gegrepen. Praktisch: Joegoslavië telt 672 pagina’s, verschijnt bij De Bezige Bij; De Boose spreekt erover op 7 oktober in het programma Pompidou (Klara).