Reconstructie: hoe schrappen van optreden van Israëlische dirigent ontaardde in een politieke en diplomatieke rel
In dit artikel:
Festival van Vlaanderen trok een geplande voorstelling met de Münchner Philharmoniker van het programma in Gent: het concert met de Israëlische dirigent Lahav Shani, gepland op 18 september, werd eerder deze week geschrapt. De organisatie motiveerde de stap met Shani’s dubbele rol als chef-dirigent van het Israëlisch Filharmonisch Orkest en de actuele oproepen tot culturele druk op Israël nu het conflict in Gaza escaleert. Het bestuur zei onvoldoende duidelijkheid te hebben over Shani’s afstand van het beleid in Tel Aviv en verwees naar adviezen van de Vlaamse minister van Cultuur, het Gentse stadsbestuur en actoren uit de lokale cultuursector.
Binnen het bestuur lagen twee opties op tafel: Shani zou een verklaring moeten ondertekenen waarin hij afstand neemt van het Israëlische beleid, of het concert moest doorgaan met een andere dirigent. Toen geen van beide paden werd ingeslagen, stemde het bestuur — volgens voorzitter Jan Briers unaniem — voor annulering. Enkele N-VA-bestuursleden hadden aanvankelijk bezwaren, maar bevestigden later dat de beslissing bleef staan; andere N-VA-leden spreken die unanimiteit tegen en dreigen met terugtrekking uit het bestuur als de keuze niet wordt herzien.
De beslissing veroorzaakte onmiddellijke diplomatieke en politieke commotie. In Duitsland reageerden zowel het orkest als politici verbolgen: de Münchner Philharmoniker stopte de samenwerking met het festival en kondigde extra concerten met Shani elders aan, onder meer in Berlijn en Parijs. Duitse politici bestempelden de maatregel scherp als grensoverschrijdend en antisemitisch. In België mengde premier Bart De Wever zich door zelf naar een concert van Shani in Essen te reizen en zo persoonlijk steun te betuigen; dat bezoek kreeg lof van de Duitse bondskanselier Friedrich Merz.
Binnen de Vlaamse regering en coalitie klonk kritiek op De Wever: CD&V-voorzitter Sammy Mahdi en Vooruit-leider Conner Rousseau noemden zijn actie symboolpolitiek en afleidend — Rousseau wees erop dat N-VA-leden zelf aan de bestuurstafel zaten bij de oorspronkelijke beslissing. Er werd ook gewezen op vermeende dubbelzinnigheid in eerdere N-VA-beslissingen, zoals het weren van Russische gezelschappen na de inval in Oekraïne.
Tegelijkertijd ondersteunden veertien Vlaamse cultuurhuizen en vakbond ACOD Cultuur de stap van Festival van Vlaanderen. In een open brief wezen zij op wat zij zien als onvermijdelijkheid van het besluit: Shani’s connectie met het Israëlisch Filharmonisch Orkest zou dat ensemble volgens hen onlosmakelijk verbinden met de Israëlische staatspolitiek.
Na een beraad dat tot diep in de nacht duurde, besloot het bestuur van Festival van Vlaanderen uiteindelijk definitief het concert niet te laten doorgaan. Politiek journalist Isolde Van den Eynde analyseert de episode als zowel een diplomatieke zet van De Wever als een morele kwestie die politieke partijen en culturele instellingen in een lastige spagaat plaatst; volgens haar is er geen eenvoudige uitweg uit de ontstane impasse.