Rechter kan te strenge stikstofplannen van nieuw kabinet ook van tafel vegen
In dit artikel:
Het Centraal Planbureau (CPB) waarschuwt in zijn doorrekening van partijprogramma’s dat te strenge stikstofmaatregelen van een nieuw kabinet juridisch onderuit gehaald kunnen worden als er geen compensatie voor boeren tegenover staat. Tot nu toe wezen rechters vooral te zwakke ambities af; volgens het CPB kan het beeld omslaan wanneer maatregelen disproportioneel zwaar zijn voor de landbouwsector.
GroenLinks-PvdA en Volt krijgen het meest kritische oordeel: beide coalitieschetsen bevatten ingrijpende instrumenten (zoals heffingen op broeikasgassen, slachten en kunstmest, een maximale dierdichtheid per hectare en verplicht vrije uitloop) die samen tot een sterke krimp van de veestapel en daarmee sterke daling van ammoniakuitstoot zouden leiden. D66 en ChristenUnie zetten ook een “veel grotere stap” richting de stikstofdoelen van 2035; CDA en VVD maken een “grotere” stap. BBB, SGP, NSC en JA21 veranderen weinig aan het huidige beleid. Voor 2035 geldt volgens het CPB als doel dat op 74 procent van de gevoelige natuur geen te hoge stikstofdepositie meer mag plaatsvinden.
Meerdere partijen (GroenLinks-PvdA, D66, CDA, ChristenUnie) pleiten voor bufferzones rond stikstofgevoelige natuur, met breedtes voorgesteld tussen circa 250 meter en 5 kilometer; provincies zoals Gelderland kijken al concreet naar zulke zones rond de Veluwe.
Op klimaatarea werkt GroenLinks-PvdA, D66, ChristenUnie en Volt het snelst aan vermindering van broeikasgassen: hun pakket levert naar inschatting van het CPB minstens 20 miljoen ton minder CO2‑equivalent in 2040 op ten opzichte van de huidige koers. CDA versnelt ook maar in mindere mate; VVD, NSC en SGP blijven op de huidige lijn; BBB en JA21 leiden tot hogere uitstoot. Het CPB waarschuwt bovendien voor ‘weglek’: een relatief groot deel van de uitstootreductie bij GroenLinks‑PvdA, D66 en Volt kan verdwijnen wanneer bedrijven verplaatsen naar het buitenland; bij ChristenUnie is dat effect minder groot.
Een opvallende uitkomst is dat veel partijen geld uit het klimaatfonds willen gebruiken voor kerncentrales — ook sommige voorstanders daarvan. Volt reserveert volgens de doorrekening 9,5 miljard van de beschikbare 14 miljard euro; ChristenUnie 7,5 miljard; CDA 5 miljard; D66 4 miljard. GroenLinks-PvdA wil het hele bedrag elders inzetten en is tegen publiek geld voor kernenergie.
Op andere dossiers: SDE++-subsidies voor verduurzaming worden aangevuld door GroenLinks‑PvdA, VVD, CDA en ChristenUnie; NSC, BBB en JA21 willen die regeling juist afschaffen. Belastingen op (fossiel) plastic en rekeningrijden voor automobilisten komen voor in meerdere programma’s (rekeningrijden vooral bij GroenLinks‑PvdA, D66, ChristenUnie en Volt; CDA kiest alleen voor een spitsheffing; VVD, SGP en JA21 willen juist lagere brandstofaccijnzen). Niet alle partijen lieten hun programma doorrekenen (o.a. PVV, SP, DENK, Partij voor de Dieren ontbreken), waardoor het overzicht niet volledig is.