Rapport schetst doemscenario: stroomvoorziening komt na 2030 ernstig in gevaar
In dit artikel:
Een rapport van economisch adviesbureau Compass Lexecon, in opdracht van Energie Nederland, waarschuwt dat Nederland vanaf de jaren 2030 kan afstevenen op omvangrijke stroomstoringen als er geen betaalmechanisme komt om conventionele centrales beschikbaar te houden. De onderzoekers spreken van een ‘perfecte storm’ doordat de laatste kolencentrales uiterlijk in 2029 sluiten, gascentrales steeds minder rendabel worden door de snelle groei van wind- en zonne-energie, en de elektriciteitsvraag stijgt door meer warmtepompen en elektrische auto’s.
Tussen nu en ongeveer 2030 is er nog voldoende stroom tijdens perioden zonder zon of wind, maar vanaf circa 2033 ontstaan volgens het rapport jaarlijks tekorten van 15–18 uur — vier keer meer dan de maximaal aanvaardbare vier uur. Dat kan leiden tot ongecontroleerde uitval en extreem hoge prijzen; momenteel is de leveringszekerheid nog zeer hoog (99,99 procent). Ook buitenlandse bijspringmogelijkheden zijn onzeker: in Duitsland dreigen vergelijkbare sluitingen en de geplande grote kabel naar Groot-Brittannië loopt vertraging op.
Als tegenmiddel bevelen de onderzoekers een marktbrede capaciteitsmarkt aan. In zo’n systeem krijgen exploitanten vergoedingen om centrales te onderhouden en te activeren wanneer het aanbod van duurzame bronnen ontoereikend is, wat ook investeringen in nieuwe centrales of grootschalige batterijopslag zou stimuleren. Volgens het rapport levert dit maatschappelijke baten op van ongeveer 2,5–3 miljard euro per jaar door lagere prijzen en minder risico op uitval. België en het Verenigd Koninkrijk kennen vergelijkbare systemen of werken eraan.
Energie Nederland noemt het rapport een waarschuwing voor de politiek. Bestuurder Cora van Nieuwenhuizen wijst erop dat exploitanten onderhoud uitstellen en dat sluiting van een grote centrale niet zomaar te keren is — een voorbeeld is EP NL dat een gascentrale in Rotterdam wil sluiten als er geen capaciteitsmarkt komt. Energie-expert Martien Visser noemt de situatie een ‘pokerspel’ tussen overheid en bedrijven: de overheid hoopt tot dusver dat centrales vrijwillig open blijven, maar een capaciteitsmarkt vereist aanzienlijke publieke middelen.
Het invoeren van een capaciteitsmarkt is complex: er moet worden bepaald hoeveel reservecapaciteit nodig is, op welk weerscenario wordt gemodelleerd, en de Europese Commissie moet goedkeuring geven omdat het om staatssteun kan gaan. België toonde dat het proces jaren kan duren. Energie Nederland overhandigt het rapport aan klimaatminister Sophie Hermans en dringt aan op snelle politieke besluitvorming om tijdig uitgerust te zijn voor de omslag in het elektriciteitsstelsel.