Ralf Schuler: Alleen door vrolijk uit de pas te lopen kunnen we ontsnappen aan de linksgroene angstcultuur

In dit artikel:

Ralf Schuler, voormalig parlementair correspondent van Bild, beschrijft in Generation Gleichschritt (2023) hoe in Duitsland een nieuwe vorm van maatschappelijke conformiteit is ontstaan: een subtiele maar dwingende druk om mee te lopen met dominante progressieve opinies over migratie, gender en diversiteit. Schuler, die elf jaar voor de massale boulevardkrant werkte, pleit met zijn boek voor meer individuele moed en waarschuwt dat angst voor reputatieverlies en sociale stigmatisering de publieke discussie uitholt.

De directe aanleiding voor Schuler’s breuk met zijn werkgever Axel Springer was de manier waarop het concern reageerde op kritiek van wetenschappers op de uitspraak dat er meer dan twee geslachten zouden zijn. Springer koos partij voor LGBTQ-standpunten en negeerde interne protesten; Schuler ervoer dat als verraad van een redactiecultuur die ooit taboes doorbrak. Hij schreef een intern manifest en kreeg veel stille steun van collega’s, maar openlijke verdediging bleef uit—economische belangen en strategische overwegingen bleken zwaarder te wegen dan open debat.

Schuler trekt parallellen met zijn DDR-jeugd: waar vroeger mensen zich schuldig maakten aan braaf meelopen tijdens socialistische manifestaties, gebeurt dat nu onder het vaandel van diversiteit en inclusie. Kritiek op immigratie of genderbeleid wordt snel bestempeld als “rechts” of “queerfobie”, boekhandels weigeren soms werken die als rechts worden gezien, en de staat ondersteunt meldpunten voor vermeende discriminatie. Die combinatie schept volgens hem een sluipende angstcultuur waarin veel burgers en journalisten meningen inslikken uit vrees voor sociale en professionele consequenties.

Onderbouwend voert het artikel concrete voorbeelden en cijfers aan. Onderzoek door het Deutsches Zentrum für Integrations- und Migrationsforschung laat zien dat veel Duitse burgers “reflexen van afweer” tegen immigratie vertonen, terwijl vrijwel iedereen officieel racisme afwijst—een framing die kritisch denken over migratie verdacht maakt. Programma’s als Demokratie leben! krijgen enorme staatsmiddelen, terwijl politieke voorkeuren binnen de publieke omroep en de journalistiek sterk links georiënteerd blijken: enquêtes suggereren hoge steun voor de Groenen en linksere partijen onder medewerkers. Dat gebrek aan ideologische pluraliteit vertaalt zich in redacties waar conservatieve stemmen zelden als gelijkwaardig worden behandeld.

Het publieke debat bevat ook een campagnecomponent: bekende andersdenkenden worden doelbewust aangevallen. Henryk M. Broder verloor sponsoren na kritiekcampagnes; Jan Karon kreeg maatschappelijke en redactionele repercussies na een grove uitlating over Somalië, en klachten naar publieke omroepen leiden tot disciplinaire maatregelen. Zulke guerrillamethodes, stelt Schuler, leiden tot zelfcensuur en dempen scherpe, maar noodzakelijke discussies.

Tegenover deze tendensen pleit Schuler voor twee oplossingen. Institutioneel kan men vrijheid van meningsuiting beschermen door redactionele functies en structuren die diversiteit van opinies daadwerkelijk veiligstellen—als voorbeeld noemt hij Die Welt, waar een speciale functie is ingericht om die vrijheid te bewaken. Essentiëler vindt hij echter een cultuur van individuele weerbaarheid: volgens Schuler moeten mensen leren “vrolijk uit de pas lopen”, verwijzend naar Kierkegaard—dus niet reflexmatig meegaan met groepsdenk, ook als de massa een moreel verheven doel claimt.

Het stuk trekt expliciet de parallel met Nederland: veel van wat Schuler beschrijft, speelt hier ook, van subsidiekluwens voor antidiscriminatie-initiatieven tot marginalisering van kritische wetenschappers en opiniemakers. De auteur van de bespreking suggereert dat Nederland op sommige punten zelfs verder is doorgedrongen in deze dynamiek: waar Duitsers nog fluisteren over angst, zo luidt de waarschuwing, zou in Nederland de aanpassing al meer ingebakken zijn, met een pers die soms vergezelender dan kritisch lijkt.

Een kanttekening: Schuler’s boek verscheen vlak vóór de aanval van Hamas in oktober 2023, een gebeurtenis die het westerse debat extra heeft verhit en waarvan de gevolgen voor media en universiteiten in zijn betoog niet zijn verwerkt. De recensent meent dat die gebeurtenis de dynamiek van meelopen en angst in debatfora juist heeft versterkt.

Generation Gleichschritt fungeert daarmee als spiegel en waarschuwing: Schuler legt de mechanismen van sociale druk bloot en roept op tot institutionele waarborgen en persoonlijke weerbaarheid om publieke discussie en vrijheid van meningsuiting te redden. Het boek is een oproep aan burgers en journalisten om niet klakkeloos in de pas te lopen, maar de eigen stem te behouden.