Radicaal-rechts omarmt AI in campagne: 'Perfect om dreiging uit te beelden'
In dit artikel:
Tijdens de huidige verkiezingscampagne duiken opvallend veel door AI geproduceerde beelden op, voornamelijk afkomstig van radicaal-rechtse partijen en hun aanhang, vooral de PVV en FVD. Deze week veroorzaakten twee PVV-Kamerleden opschudding met geënsceneerde afbeeldingen van Frans Timmermans die hem lieten lijken op een gearresteerde of iemand die geld uitdeelt aan moslims; Wilders liet weten dat de betreffende site offline is gehaald. Onderzoek van de Universiteit van Amsterdam toont dat meer dan de helft van de gevonden AI-posts van de PVV of aanhangers daarvan komt, en onderzoeksplatform Pointer signaleerde eenzelfde patroon: deepfakes verschijnen het vaakst bij radicaal-rechts en hebben vaak een positieve toon richting Wilders.
UvA-onderzoekers constateren dat zulke beelden niet altijd bedoeld zijn om letterlijk te misleiden, maar vooral om te provoceren, belachelijk te maken of een punt visueel te maken. Voorbeelden variëren van een gespierde Wilders die een kat redt tot opgepoetste, witte modelgezinnen en stereotype beelden die angst en dreiging oproepen. Volgens Tom Dobber sluit die aanpak goed aan bij de communicatiestrategie van partijen als de PVV: visuele prikkels raken emoties veel sterker dan tekstuele boodschappen.
Radicaal-rechtse groepen blijken zich bovendien minder te storen aan ongeschreven campagne-afspraken; dat maakt de inzet van zulke "on-gecontroleerde" beelden makkelijker, zeker bij een partij met losse aanhang en weinig centrale sturing. Centrum- en linkse partijen zouden AI-technieken ook kunnen inzetten — bijvoorbeeld voor dystopische klimaatbeelden — maar doen dat zelden uit principiële bezwaren over transparantie en datagebruik, en uit vrees voor negatieve reacties van hun kiezers.
De effectiviteit van de beelden is lastig exact te meten. Onderzoekers merken dat veel mensen herkennen dat beelden nep zijn, maar dat ze toch kunnen blijven hangen, bestaande stereotypen versterken of negatieve gevoelens jegens een politicus aanwakkeren. Zelfs als maar een klein percentage kiezers daardoor anders stemt, kan dat in een krappe verkiezing het verschil maken. Kortom: AI-afbeeldingen functioneren als een krachtig, laagdrempelig wapen in de campagnearsenaal van radicaal-rechts — confrontatiegericht, emotiegedreven en lastig volledig te reguleren.