Raad van State bezorgd om democratie in Nederland, noemt rechtsstaatverklaring formatie 'opmerkelijk'
In dit artikel:
De Raad van State uit in haar recente jaarverslag grote zorgen over de toestand van de democratie en de rechtsstaat in Nederland. Opmerkelijk noemt de hoogste kabinetsadviseur het feit dat tijdens de formatie overeenkomsten over het waarborgen van de democratische rechtsstaat werden gemaakt, terwijl tegelijkertijd flinke bezuinigingen werden aangekondigd op onderwijs, wetenschap en de publieke omroep. Deze sectoren worden gezien als cruciaal voor een gezonde democratie; historische voorbeelden tonen dat onderwijs en media vaak als eerste onder druk komen te staan wanneer samenlevingen afglijden naar autocratie of dictatuur.
Het jaarverslag verwijst naar de rechtsstaatverklaring die een jaar geleden is gesloten tussen PVV, VVD, NSC en BBB, een belangrijke voorwaarde voor NSC om tot het kabinet toe te treden. De Raad benadrukt het belang om te onderzoeken welke gevolgen de bezuinigingen hebben voor de uitvoering van die afspraken. Tegelijk constateert de Raad dat wereldwijd het aantal autocratische regimes de afgelopen tien jaar fors is toegenomen, waarbij de macht steeds vaker in handen komt van één persoon.
Politici krijgen in het rapport een duidelijke rol toegeschreven als voorbeelden voor de samenleving, met de oproep om een open en inhoudelijk debat te voeren. Er wordt kritiek geuit op de Tweede Kamer, waar volgens de Raad ‘meer aandacht is voor eigen quotes dan voor inhoudelijke discussies’. Ook wijst de Raad erop dat het kabinet nog weinig heeft gedaan met de aanbevelingen van de Staatscommissie parlementair stelsel uit 2018, die onder andere stelde dat er onvoldoende geluisterd wordt naar lageropgeleide burgers.
Door deze ontwikkelingen ontstaat volgens de Raad een ‘diplomacratie’, waarin hoogopgeleide groepen meer zeggenschap hebben en veel burgers zich buitengesloten voelen. Daarnaast wordt de toenemende invloed van de Amerikaanse politiek op grote technologiebedrijven zoals Meta, X, Amazon en Google aangekaart als een risico voor het functioneren van zowel de democratie als de rechtsstaat in Nederland.
De Raad van State, die naast het adviseren van kabinet en parlement ook de hoogste bestuursrechter van Nederland is, onder leiding van vicepresident Thom de Graaf, benadrukt hiermee de urgentie om de democratische fundamenten te beschermen in een tijd waarin polarisatie, populisme en internationale invloeden toenemen.