Psychoses zijn al vroeg te herkennen, en dat kan een hoop ellende voorkomen
In dit artikel:
Cheyenne (25) zocht aanvankelijk hulp voor depressieve klachten, maar na een korte vragenlijst van zestien items bij het Vroeg interventie psychoseteam van Antes Youz bleek dat ze tekenen van een beginnende psychose had. Dat was aanvankelijk schokkend; online beelden van psychose leidden tot schaamte en uitstel van hulp. Met behandeling leerde ze haar triggers — zoals slapeloosheid en stress — herkennen en verminderen, waardoor ze een volledige psychotische episode kon afwenden en haar werk en zelfstandigheid behield.
Onderzoeker Yvonne de Jong promoveert op het vroegtijdig opsporen van (naderende) psychoses bij jongeren en benadrukt dat snelle signalering veel leed voorkomt. De zestienvragenlijst is speciaal ontworpen om dergelijke vroege symptomen te vinden. De Jong wijst erop dat veel jongeren ‘bijzondere ervaringen’ kennen (bijvoorbeeld het gevoel dat iemand in de kamer is), wat vaak normaal is, maar dat frequent of toenemend zien, horen of ruiken van dingen die er niet zijn een reden tot zorg is. Ze onderzocht vooral 12- tot 18-jarigen, omdat ongeveer de helft van de psychotische symptomen vóór het achttiende levensjaar begint en sommige kinderen al op veertienjarige leeftijd een psychose kunnen ontwikkelen.
Tijdige herkenning maakt gerichte begeleiding mogelijk — zoals het verminderen van stress en verbeteren van slaap — en kan behandelen zonder meteen medicatie in te zetten. Uit studies bij volwassenen blijkt dat ongeveer de helft van de psychoses met dergelijke aanpassingen voorkomen kan worden; De Jong hoopt dat hetzelfde geldt voor jongeren. Ondanks wachtlijsten en personeelstekorten meent zij dat de ggz wél kan werken met vroegsignalering en risicoprofielen om ernstiger vastlopen te voorkomen.
De promotie vond plaats aan het Erasmus MC. De Jong waarschuwt ook tegen het stigma rond psychoses: extreme, gewelddadige gevallen zijn zeldzaam, terwijl veel mensen met psychotische gevoeligheid rustige, zorgzame mensen zijn die veel piekeren. Cheyenne sluit af met een oproep aan lotgenoten: “Schaam je niet voor gevoeligheid voor psychose. Vraag hulp.” Psychiater Annemiek Dols voegt toe dat gezamenlijk het zwijgen doorbreken levens draaglijker kan maken en soms zelfs redden.