Psychologie en theologie - waar wringt het?
In dit artikel:
Op 14 oktober hield Driestar educatief een online seminar (via YouTube) waarin Willemieke Reijnoudt een uur in gesprek ging met dr. Petronelle Baarda over de vraag: zijn positieve psychologie en Bijbelse theologie onverenigbaar? Baarda, die in 2022 promoveerde op onderzoek naar de toepassing van de positieve psychologie in het onderwijs, gebruikte het gesprek om haar bevindingen voor een breed onderwijspubliek toegankelijk te maken.
Baarda legt uit dat de positieve psychologie is ontstaan als tegenreactie op de klinische psychologie: waar die laatste vooral klachten en herstel centraal stelt, richt de positieve psychologie zich op sterke kanten en op floreren — een combinatie van je goed voelen en goed functioneren. Op sommige punten overlappen die ideeën goed met een christelijke opvoedingsvisie: een positieve benadering van kinderen, de waarde van dankbaarheid en hoop, en aandacht voor welbevinden zijn niet per se buitenkerkelijk. Tegelijk tekent Baarda fundamentele verschillen: volgens een Bijbels mensbeeld draait floreren minder om subjectief welbevinden en meer om recht doen en opkomen voor kwetsbaren; God, niet de mens, staat centraal en overgave aan Zijn wil is wezenlijk. Daardoor ontstaat in christelijk onderwijs spanning bij het toepassen van methodes die voortkomen uit de positieve psychologie.
Praktische knelpunten die Baarda signaleert zijn onder meer een neiging tot maakbaarheidsdenken — direct problemen willen aanpakken door individuele leerlingen eruit te halen en te “repareren” — en het tekortschieten van ruimte voor collectieve kwetsbaarheid en onderlinge zorg binnen de groep. Haar oproep is vooral gericht op bewustwording: onderwijspraktijken zijn nooit waardevrij en moeten getoetst worden aan een heldere christelijke visie. Teamgesprekken over wat een florerende school of leerling betekent, zijn volgens haar onmisbaar.
Het seminar was helder en goed te volgen, maar bleef in inhoud en format enigszins beperkt. De tweegesprekvorm bood weinig afwisseling en de discussie over mogelijke integratie van psychologie en theologie bleef vooral suggestief. Baarda stelde treffend vragen — zoals of er nog plek is voor “collectieve kwetsbaarheid” — maar concrete, uitgewerkte recepten voor praktijkintegratie ontbreken nog. Haar advies: behoud de waardevolle elementen uit de positieve psychologie, maar gebruik ze bewust binnen een Bijbels perspectief; vervolgseminars zouden de stap naar praktische implementatie kunnen zetten. De opname verschijnt op de website van Driestar educatief.