Praat met kinderen over emoties, voordat hun wereld te groot wordt

In dit artikel:

Op zesjarige leeftijd kreeg de auteur te horen dat zijn ouders gingen scheiden. De ingrijpende verandering die daarop volgde leidde tot verwarring en emoties die hij niet kon benoemen — totdat zijn basisschool in Almere een rouwtherapeut, Janet Schmidt, uitnodigde om kleine preventiegroepen te begeleiden. In die veilige, kleinschalige setting leerde hij stap voor stap woorden geven aan verdriet en onzekerheid. Nu, achttien jaar later en bijna afgestudeerd, realiseert hij zich hoe bepalend die vroege hulp was en hoe zeldzaam zulke voorzieningen nog steeds zijn.

In Nederland stijgt de mentale druk op kinderen al jaren; rapporten van onder meer Trimbos en UNICEF tonen meer angst, stress en somberheid. Oorzaken variëren van prestatiedruk en sociale media tot spanningen thuis en scheiding. Vaak ontbreekt een plek waar kinderen hierover terechtkunnen. Schmidt waarschuwt dat stilte niet hetzelfde is als stabiliteit: "Kinderen rouwen niet zoals volwassenen. Ze doen het helemaal anders." Veel kinderen zwijgen uit loyaliteit en willen hun ouders beschermen, waardoor volwassenen het initiatief moeten nemen om aan te sluiten bij wat kinderen via gedrag proberen te zeggen.

Scholen zijn bij uitstek geschikt om vroegtijdig signalen op te vangen: leerkrachten zien dagelijkse veranderingen in gedrag, spel en reacties en kunnen preventief begeleiden in plaats van pas in te grijpen als problemen zijn verergerd. Schmidt wijst erop dat ook kleine aandachtvolle handelingen — bijvoorbeeld kijken naar een nieuwe slaapkamer — een kind het gevoel geven gezien te worden. Haar ervaring bij stichting Prisma illustreert dat sommige schoolgroepen al oog hebben voor dit soort ondersteuning.

Thuis vormen ouders vaak de eerste leerplek voor emoties; ontbreken daar gesprekken of tranen, dan internaliseert een kind die houding. Onderzoek (onderwijsjeugd.nl) laat zien dat kinderen die gevoelens wegstoppen later meer kans hebben op stressgerelateerde klachten, lichamelijke problemen of gedragsproblemen. In de puberteit wordt praten nog lastiger, waardoor opgekropte emoties op latere leeftijd tot uitbarstingen of terugtrekgedrag kunnen leiden.

De oproep: maken we praten over gevoelens een standaardvoorziening — op school en thuis — zodat vroege begeleiding voorkomt dat stille lasten uitgroeien tot ernstige problemen.