Politicologen Farrell en Newman: 'Trump is een roofdier, hij ruikt de zwakte van de EU'
In dit artikel:
Politicologen Henry Farrell (Johns Hopkins) en Abraham Newman (Georgetown) waarschuwen dat de EU snel moet veranderen omdat de wereldeconomie steeds meer een gevechtsveld voor machtspolitiek is geworden. Waar lange tijd werd aangenomen dat economische verwevenheid oorlog zou voorkomen, zien zij sinds enkele jaren juist het tegenovergestelde: handel en afhankelijkheden worden bewapend — via exportrestricties, financiële druk, wetgeving en andere instrumenten — en grote mogendheden gebruiken die middelen om geopolitieke doelen af te dwingen.
Farrell en Newman, bekend van hun boek Underground Empire (2019), leggen uit dat asymmetrieën in afhankelijkheid cruciaal zijn: sommige landen of bedrijven zitten op zo’n dominant knooppunt dat toegang daartoe enorme invloed geeft. Historische voorbeelden zijn de dominantie van Amerika over internetverkeer rond 2000 en de Amerikaanse toegang tot het Swift-betalingsnetwerk na 9/11. Ook recente onthullingen over Amerikaanse surveillance (Snowden) en de huidige afhankelijkheid van Europese infrastructuur van Amerikaanse en Chinese datanetwerken illustreren het probleem. Het Nederlandse ASML wordt genoemd als voorbeeld van een Europees technologisch knooppunt dat wél strategische waarde heeft, maar niet per se de politieke hefboom om die kracht consequent in te zetten.
Vooral open handelslanden zoals Nederland en Ierland lopen risico’s omdat ze sterk profiteren van globalisering en belastingconstructies; als grotere staten besluiten de regels te negeren, staan zulke landen direct onder druk. Farrell: Europa is in essentie kwetsbaar zolang het niet overlegt dat het zelf de middelen en wil heeft om tegenmaatregelen te nemen.
De EU beschikt inmiddels wel over instrumenten, zoals het ‘anti-dwanginstrument’ (een wet om tegenmaatregelen te nemen bij economische druk), maar zowel de Commissie als lidstaten tonen terughoudendheid om ze daadwerkelijk toe te passen. Dat gebrek aan geloofwaardigheid maakt de Unie vatbaar voor roofzuchtige politiek van anderen — de auteurs noemen expliciet de handels- en drukpolitiek van de Verenigde Staten onder Trump als een voorbeeld.
Farrell en Newman pleiten voor ingrijpende hervormingen: gezamenlijk financieel en strategisch krachtiger optreden (denk aan eurobonds, grotere defensie- en tech-investeringen) en institutionele verandering zodat een enkele lidstaat niet eindeloos besluiten kan blokkeren. Dat vergt aanzienlijke kosten en politieke moed; de auteurs wijzen erop dat Europa decennialang grotendeels kon leunen op Amerikaanse defensie en leiderschap. Zonder zulke stappen riskeren EU-landen verzwakking in een wereld waar economie en geopolitiek versmelten.