Pleegde Rembrandt plagiaat met het hondje op zijn Nachtwacht?

In dit artikel:

Conservator Anne Lenders van het Rijksmuseum ontdekte dat het kleine hondje rechts op Rembrandts Nachtwacht gebaseerd lijkt op een vroeg-17de-eeuwse tekening van Adriaen van de Venne. Tijdens een bezoek aan een tentoonstelling in het Zeeuws Museum viel haar een titelpagina uit een Jacob Cats-boek op met een door Van de Venne getekend hondje. Vergelijking met de Nachtwacht toonde opvallende overeenkomsten in kopdraai, halsband, een streep over het rechteroog en de verdeling van het schedeldak.

Lenders benadrukt dat Rembrandt niet letterlijk copieerde maar zich liet inspireren: Van de Vennes hond ligt ontspannen, Rembrandts versie staat waakzaam op alle poten, passend bij de reactie op de trommelaar in het schuttersstuk. Macro-röntgenfluorescentieonderzoek maakte bovendien een ondertekening zichtbaar waarin Rembrandt aanvankelijk de rechtervoorpoot meer gebogen had — een pose die nog dichter bij het Van de Venne-voorbeeld komt.

Of Rembrandt het specifieke blad in zijn verzameling had is onduidelijk; mogelijk kende hij het populaire boek Self stryt van Jacob Cats, waarvan de tekening het titelblad vormde en dat in de 17de eeuw veelvuldig gedrukt werd. Directeur Taco Dibbits noemt de vondst bijzonder: zelfs na vier eeuwen levert dit nieuw licht op Rembrandts werk- en denkproces bij een van de meest bestudeerde schilderijen ter wereld.