Peter Sellers: puur, hysterisch, anarchistisch, pathetisch, magnifiek. Maar wie hij nou echt is?
In dit artikel:
Het British Film Institute wijdt een retrospectief aan Peter Sellers ter gelegenheid van zijn honderdste geboortedag, maar juist die viering onderstreept de ongrijpbaarheid van de man achter de maskers. Sellers bouwde een carrière op door gedaanteverwisseling: van excentrieke typetjes in het radioprogramma The Goon Show tot filmiconen als Dr. Strangelove en inspecteur Jacques Clouseau. Tegelijk bleef zijn échte persoonlijkheid een raadsel — de rol van Chauncey Gardiner in Being There illustreert dat beeld: een personage dat zelf vooral een leeg blad blijkt, waarop anderen projecteren wat ze willen zien.
De schrijver bezoekt Londen en het BFI-retrospectief en combineert filmbeschouwing met wandelingen door Soho. Hij observeert stadsgedrag en subculturen, en laat zijn fantasie terugreizen naar de jaren vijftig en zestig, toen Sellers hoogtijdagen beleefde: in 1962 maakte hij zes films, onder meer een rol in Kubricks Lolita, en bewoog hij in de Europese jetset. Achter die publieke flamboyantie school een privéleven vol drama. Zijn eerste huwelijk met Anne Howe strandde; latere huwelijken met Britt Ekland en Lynne Frederick liepen ook stuk. Depressies, medische crises en herhaalde hartaanvallen markeerden zijn laatste decennia; Sellers werd zelfs meerdere keren gereanimeerd.
Biografische details tonen een leven dat vanaf het begin toneel was. Zijn ouders, Peg en Bill Sellers, werkten in het varieté; Peter trad al als baby op en groeide op met publiek applaus en – volgens biograaf Ed Sikov – herhaalde emotionele scènes die zich zijn hele leven bleven herhalen. Die vroege vermenging van privé en performance voedde waarschijnlijk zijn latere behoefte om zichzelf te filmen en te beluisteren: hij raakte geobsedeerd door opnameapparatuur, mogelijk in een poging zijn kwetsbaarheid vast te houden.
Op het BFI levert A Shot in the Dark (1964) een schoolvoorbeeld van Sellers’ geniale komische techniek: Clouseau is een personage van voortdurende desintegratie, tegelijk lachwekkend en filosofisch over de absurditeit van het bestaan. Filmonderzoekers noemen hem een belichaming van de late twintigste-eeuwse absurditeit: iemand die voortdurend ridiculiseert en door zijn eigen onhandigheid toch zaken oplost. Die comische triomfen stonden in scherp contrast met Sellers’ privéellende; zijn latere films flopten, zijn gezondheid en huwelijken verslechterden, en vragen als “wie is deze man?” sierden koppen vlak vóór zijn dood.
Tot slot brengt de schrijver thuis The Goon Show op de radio. Even lijkt er een glimp van de ‘echte’ Peter Sellers: het hysterische, pathetische, magnifieke mens achter het vakmanschap. Maar zelfs in Bluebottle — een van Sellers’ bekendste radiopersonages — valt de werkelijkheid weer uiteen wanneer het personage zijn regie-aanwijzingen uitsprak. Die zelfreferentie maakt het duidelijk: bij Sellers viel personage en persoon voortdurend samen. De zoektocht naar de authentieke Peter blijft daardoor paradoxaal — iedere poging om hem te pakken te krijgen leidt vooral tot een confrontatie met zijn kunst, en met de projecties die wij op hem leggen.