"Pensioengerechtigden benadeeld voor 300 miljard euro"

In dit artikel:

Pieter Lakeman, bekend van eerdere zaken zoals de DSB-affaire, bereidt namens 11.000 pensioengerechtigden een megaclaim tegen pensioenfonds ABP en de Nederlandse Staat. Hij stelt dat pensioenfondsen in Nederland tussen circa 2008 en 2020 structureel te weinig hebben geïndexeerd, waardoor deelnemers en gepensioneerden honderden miljarden euro’s aan koopkrachtverlies hebben opgelopen — Lakeman schat de omvang ruwweg op ongeveer 300 miljard euro. De formele schadeclaim die eind dit jaar wordt ingediend, wordt door zijn team (samen met advocaat Marc Wolters en Stichting SOBI Pensioenherstel) voorlopig op “enkele honderden miljoenen” begroot, met het doel een rechtszaak te creëren die precedentwerking kan krijgen voor andere ABP-deelnemers.

Kern van Lakemans betoog is de rol van de zogenoemde rekenrente: een verondersteld rendement waarop pensioenfondsen hun toekomstige verplichtingen waarderen. Die rekenrente bepaalt de dekkingsgraad — de mate waarin een fonds zijn toekomstige uitkeringen al gedekt heeft. Wettelijk geldt vaak een drempel van minimaal 105 procent; pas bij 110 procent mag een fonds volgens de wetgever structureel indexeren om koopkracht te behouden. Volgens Lakeman is de rekenrente sinds de wetswijziging van 2007 drastisch gewijzigd: waar vroeger de facto met ongeveer 4 procent werd gerekend, werd die systematiek vervangen door een variabele, veel lagere rekenrente (in sommige periodes zelfs negatief), gebaseerd op marktrentes zoals de interbancaire swaprente. Door die lagere rekenrente leken de dekkingsgraden kunstmatig laag en werden indexaties uitgesteld of achterwege gelaten, terwijl pensioenfondsen op basis van historische beleggingsresultaten gemiddeld veel hogere rendementen haalden (Lakeman noemt circa 6,5–7 procent).

Lakeman verwijt zowel de politiek — specifiek oud-staatssecretaris Aart Jan de Geus (CDA), die de pensioenwetswijziging van 2007 doorvoerde — als toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) en diens president Klaas Knot voor het toetsen en toepassen van de nieuwe rekenrente. Hij zegt dat de Tweede en Eerste Kamer niet goed geïnformeerd zouden zijn over die ingrijpende verandering en dat de nieuwe systematiek pensioenfondsen “zich arm moest rekenen”, met als gevolg dat miljoenen deelnemers en gepensioneerden geen indexatie ontvingen die hen volgens Lakeman wel toekwam.

Praktisch: pensioenfondsen beleggen de bijdragen van werkenden om later uitkeringen te kunnen doen; de rekenrente is een schatting van dat toekomstige rendement. Een te hoge rekenrente kan zorgen voor te optimistische dekkingsgraden; een te lage rekenrente leidt er juist toe dat fondsen extra buffer moeten vormen en indexatie uitstellen. Lakeman beweert dat Nederlandse fondsen door de lage rekenrente sinds 2008 onterecht niet hebben geïndexeerd, waardoor reële pensioenuitkeringen zijn uitgehold.

ABP heeft niet gereageerd op verzoeken om commentaar. Lakeman wil met zijn zaak niet alleen financiële compensatie voor de huidige eisers, maar ook een uitspraak die doorslaggevend kan zijn voor duizenden andere ABP-deelnemers en mogelijk het pensioenstelsel juridisch en politisch op scherp zet.