Pensioenfondsen kritischer over beleggingen, maar tegen welke prijs?
In dit artikel:
Pensioenfondsen staan onder groeiende druk om tegelijkertijd mens en milieu te beschermen en voldoende rendement te halen voor toekomstige gepensioneerden. Recente gebeurtenissen laten die spanning zien: ABP heeft recentelijk al zijn aandelen in het Amerikaanse Caterpillar verkocht — een positie van circa 387 miljoen euro — omdat het bedrijf bulldozers levert die in bezette Palestijnse gebieden worden ingezet. Tegelijkertijd houdt ABP wél aandelen in het Duitse wapenconcern Rheinmetall ter waarde van ongeveer 196 miljoen euro.
Europees beleid dwingt financiële instellingen steeds duidelijker om zowel de directe als indirecte effecten van hun beleggingen op mens en milieu te rapporteren. Nederlandse fondsen gebruiken daarom beoordelingssystemen en uitsluitingscriteria: Pensioenfonds Metaal & Techniek (PMT) geeft scores op thema’s als energietransitie, biodiversiteit en mensenrechten en sluit bedrijven uit die op één van die thema’s falen. Ook grotere fondsen hebben selectiever beleggingsbeleid: dit jaar zijn bijvoorbeeld Tesla, Meta en Alphabet door sommige fondsen geschrapt vanwege governance- en beloningsvragen.
De Nederlandse pensioensector als geheel beheert ruim 1.700 miljard euro; ABP is met ongeveer 524 miljard een zwaargewicht. Daardoor hebben Nederlandse besluiten zichtbaarheid en soms geopolitieke effecten — zo liep het Noorse staatsfonds al eerder weg bij Caterpillar, wat felle Amerikaanse reacties opriep. Maar verkopen veranderen niet per se de onderliggende beschikbaarheid van aandelen: wie uitstapt, maakt ruimte voor iemand anders om in te stappen, en het directe wervende gesprek met bedrijven kan verloren gaan.
Er is ook politieke druk vanuit de VS: Amerikaanse vermogensbeheerders zoals BlackRock worden steeds vaker geconfronteerd met juridische claims die stellen dat zij primair maximale rendementen moeten nastreven, wat leidde tot het uiteenvallen van sommige duurzaamheidsafspraken. In Nederland stopte PFZW recent de samenwerking met BlackRock; PME overweegt dat ook.
De centrale vraag blijft of duurzaamheid en rendement elkaar uitsluiten. Nederlandse fondsen benadrukken dat die doelen gecombineerd kunnen worden: ethisch beleggen hoeft het rendement niet per definitie te schaden en kan juist risico’s vermijden die door reputatie- of mensenrechtenkwesties ontstaan. Tegelijk waarschuwen deskundigen dat uitsluiten soms betekent dat je invloed op een bedrijf verliest. Zo moeten pensioenfondsen voortdurend afwegen of ze via engagement veranderingen willen afdwingen of juist afstand nemen om reputatie- en integriteitsrisico’s te beperken.