Peilingsblunder: Maurice de Hond legt uit hoe media de VVD schade berokkenden met foutieve cijfers
In dit artikel:
Maurice de Hond bekritiseert in Marianne Zwagermans programma Dwars door de Politiek de rol van peilingen en de manier waarop Nederlandse media daarmee omgaan. Hij noemt met name Ipsos I&O en 1Vandaag/Verian en zegt dat hun foutieve cijfers in de dagen vóór de verkiezingen niet alleen journalistiek onzorgvuldig waren, maar mogelijk de uitslag hebben beïnvloed. De Hond zegt dat zijn eigen peilingen na het SBS-debat een duidelijke heropleving van de VVD lieten zien — door terugkeer van oud-VVD-kiezers — richting ongeveer 22 zetels, terwijl Ipsos en 1Vandaag de partij rond 16 zetels plaatsten. Dat verschil noemt hij “statistisch onmogelijk”.
Centraal in zijn kritiek staat niet zozeer de peilingstechniek op zich, maar het klakkeloos overnemen van die cijfers door kranten, talkshows en nieuwsprogramma’s. Omdat veel media de Peilingwijzer gebruiken — een gemiddelde waar Ipsos en 1Vandaag in zitten — worden eventuele systematische fouten volgens De Hond versterkt en gepresenteerd als wetenschappelijke feiten. Volgens hem leidde dit tot strategische stemmen: kiezers die wilden voorkomen dat Frans Timmermans premier zou worden, zagen de VVD als kansloos en weekten uit naar andere partijen. De Hond rekent voor dat de VVD zonder die misleidende beeldvorming mogelijk op 25 à 26 zetels uitgekomen zou zijn, en wellicht zelfs de grootste partij.
De Hond, zelf een van de pioniers van moderne opiniepeilingen in Nederland, pleit niet voor een verbod op peilen, maar voor hogere kwaliteit en meer controle. Journalisten moeten volgens hem niet alleen de cijfers doorgeven, maar ze kritisch narekenen en openlijk twijfelen als de data niet logisch is. Hij waarschuwt dat slechte peilingen de perceptie van kiezers vormen en zo de democratische uitkomst kunnen vervormen. Zijn kernboodschap: geen verbod op peilingen, wel een verbod op slechte peilingen — en in bredere zin een verbod op gemakzuchtige journalistiek.
De zaak raakt aan fundamentele vragen over verantwoord gebruik van statistiek in de publieke informatievoorziening en de invloed van media op strategisch stemgedrag. De Honds beroep op meer professionele toetsing en transparantie is zowel een kritiek op specifieke enquêtes als een waarschuwing voor de rol van de pers bij verkiezingsvorming. Zijn slotzin vat het samen: “Verbied geen peilingen. Verbied slechte peilingen.”