'Peilingen hebben beperkte invloed, maar kunnen kiezers een zetje geven'

In dit artikel:

In de laatste dagen voor de verkiezingen bepalen peilingen het publieke debat in Nederland: ze vullen talkshows, krantenpagina’s en socialmediakanalen. Politicoloog Armen Hakhverdian (UvA) en Ipsos-onderzoeker Peter Kanne benadrukken dat peilingen invloed hebben, maar dat die vaak beperkt en indirect is. Direct stemmen naar aanleiding van peilingen komt volgens Kanne bij zo’n 17 procent van de kiezers voor, vooral bij strategische kiezers die willen weten welke partijen wel of niet een zetel halen.

Peilingen geven twijfelaars soms een duwtje, maar ideologische voorkeuren, het imago van lijsttrekkers en de keuze tussen grote of kleine partijen spelen ook een rol. Belangrijker nog zijn de neveneffecten: mediacoverage en uitnodigingen voor debatten worden vaak op basis van peilingen bepaald, wat een vliegwieleffect kan creëren en zichtbaarheid van partijen versterkt.

Zowel Hakhverdian als Kanne bekritiseert de manier waarop media peilingen brengen: te veel focus op kleine schommelingen en te weinig uitleg over onderliggende data, zoals waar partijen kiezers winnen of verliezen. Dat maakt van peilingen soms niet een meetinstrument maar een motor van bewegingen in de campagne. Na de verkiezingen van 2023 is gesproken over een publicatiestop kort voor de stembusgang; alleen dagblad Trouw stond ervoor. Kanne zegt open te staan voor een gecoördineerde pauze, mits breed afgesproken. Hakhverdian wijst er ook op dat kiezers dol zijn op het scorebord—peilingen maken politiek spannend en trekken aandacht.