Paus amper welkom in Turkije: „Wij zijn hier niet in Byzantium"
In dit artikel:
Paus Leo XIV begint donderdag zijn eerste buitenlandse reis en bezoekt Turkije en Libanon. De reis is getimed op het 1700‑jarig jubileum van de Geloofsbelijdenis van Nicea; die belijdenis werd in het toenmalige Nicea opgesteld, het huidige Iznik in Turkije. Leo publiceerde kort voor vertrek de apostolische brief In unitate fidei, waarin hij de geloofsbelijdenis als fundament en referentiepunt voor eenheid tussen christelijke kerken noemt. Tijdens het bezoek ontmoet hij verschillende kerkelijke leiders van kleine gemeenschappen in Turkije.
Christenen vormen in Turkije een zeer kleine minderheid: van de circa 85 miljoen inwoners zijn naar schatting zo'n 90.000 christenen (ongeveer 0,1 procent). Historische ontwikkelingen verklaren dat geringe aantal: onder het Ottomaanse Rijk leefden miljoenen christenen, maar nationalistische spanningen in de negentiende eeuw escaleerden en leidden onder meer tot de massamoord op Armeense christenen in 1915 en zware verliezen onder Syrische christenen. In de jaren twintig zorgde een bevolkingsuitwisseling tussen Turkije en Griekenland ervoor dat miljoenen orthodoxen het land verlieten, waarna het christelijk gemeenschapsleven in Turkije sterk krimpt.
De Turkse politiek onder president Erdoğan draagt bij aan beperkingen voor christenen. Officiële erkenning van de Armeense genocide ontbreekt, en pogingen van de Grieks‑orthodoxe Kerk om het dichtgestelde priesterseminarie op het eiland Halki weer te openen hebben weinig resultaat geboekt. Ook de status van historische christelijke gebouwen is onderwerp van controverse: de Hagia Sophia in Istanbul, ooit kathedraal, werd na eeuwen als moskee in 1934 museum en kreeg in 2020 opnieuw de functie van moskee.
Tegelijkertijd zijn er lichtpunten: correspondenten melden dat sommige jonge Turken zich tot het christendom aangetrokken voelen, uit verzet tegen politieke islam en door toegankelijkheid van christelijke inhoud via social media en onlinekanalen. Kerkelijke leiders merken echter dat autoriteiten christenen scherp volgen; buitenlanders hebben vaak problemen met visa en sinds 2020 zijn meer dan 350 buitenlandse christelijke medewerkers uitgewezen.
Voor de lokale christelijke gemeenschappen is het pausbezoek zowel een kans op tijdelijke ontspanning van de maatregelen als een gevoelig politiek moment: nationalistische groeperingen verzetten zich tegen de komst van de paus. De reis van Leo XIV combineert ecumenische intenties met een politieke realiteit waarin de positie van christenen in Turkije fragiel blijft.