'Partij-ideoloog' Forum voor Democratie is kind aan huis in Rusland
In dit artikel:
Het Forum voor Democratie probeert zich politiek te herstarten onder nieuwe lijsttrekker Lidewij de Vos, maar aan de rand van die operatie blijft Russische invloed een hardnekkig thema. John Laughland, Brits politicoloog en verantwoordelijk voor de internationale afdeling van FvD en een belangrijke ideoloog voor partijleider Thierry Baudet, reisde in korte tijd meerdere malen naar Rusland om op door de Russische staat gesteunde bijeenkomsten te spreken. Volgens het FvD werden zijn reis- en verblijfskosten daarbij geregeld door Russische organisatoren.
In mei zat Laughland op een panel tijdens het St. Petersburg International Legal Forum, een jaarlijks evenement dat wordt georganiseerd en gefinancierd door het Russische ministerie van Justitie en Gazprombank. Dat forum fungeert als etalage: met buitenlandse sprekers wil Moskou laten zien dat het internationaal niet geïsoleerd is. Laughland trad ook op bij andere bijeenkomsten in Rusland in 2024 en 2025, waaronder het BRICS-forum in Sotsji en het Baltic Platform van de Staatsuniversiteit van Sint-Petersburg. Op die podia gaf hij antiwesters commentaar en gebruikte hij narratieven die aansluiten bij langdurige Russische propaganda over een ontwrichte liberale wereldorde en een door het Westen gedomineerde politiek.
De herkomst van die uitnodigingen is volgens experts niet willekeurig. Jakub Kalensky, gespecialiseerd in hybride beïnvloeding, stelt dat herhaalde uitnoddigingen doorgaans betekenen dat de gastspreker boodschappen uitdraagt die het Kremlin welgevallig zijn. Ook de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) bevestigt dat het onderwerp “reizen naar Rusland” in algemene zin aandacht heeft binnen lopend onderzoek naar heimelijke beïnvloeding. Bob de Graaff, emeritus hoogleraar inlichtingenstudies, benadrukt dat het feit dat iemand zich laat betalen door buitenlandse actoren het speelveld verandert: gesponsorde reizen maken iemand kwetsbaarder voor beïnvloeding en signaleren afhankelijkheid.
De Russische verbindingen vormen een gevoelig onderdeel van de grotere verhouding van FvD tot het conflict in Oekraïne. Onder Baudet nam de partij herhaaldelijk pro-Russische standpunten in: weigering om de toespraken van president Zelensky in de Tweede Kamer bij te wonen, twijfels over de toedracht van de MH17-ramp en het verspreiden van samenzweringstheorieën over Amerikaanse betrokkenheid. In het recente verkiezingsprogramma voor 2025 klinkt de toon iets gematigder — de partij spreekt van een “wezenloze proxy-oorlog” en wil sancties tegen Rusland opheffen en handelsrelaties herstellen — maar die beleidslijn blijft afstand houden van open veroordelingen van Moskou. De nieuwe lijsttrekker De Vos zegt zich te willen richten op andere prioriteiten en heeft naar verluidt vertrouwen in Laughland als adviseur.
De aanwezigheid van buitenlandse politici en academici op Kremlin-gesponsorde podia is problematisch omdat die evenementen doorgaans geen criticus toelaten en fungeren als internationale propaganda-omgevingen. Op het St. Petersburg-forum waren dit jaar prominente Russische figuren aanwezig, waaronder oud-president Dmitri Medvedev, en ook westerse gasten die het Kremlin goedgezind zijn. Contacten tussen Laughland en andere invloedrijke figuren uit dat circuit (onder meer een ontmoeting met de Oostenrijkse oud-minister Karin Kneissl en korte begroetingen met Medvedev) wekken extra vragen op over de zin en reikwijdte van die relaties. Laughland zelf weigerde vragen hierover te beantwoorden; het FvD ontkent formele samenwerking met de Russische regeringspartij.
Juridisch is er weinig tegen te doen: naar Rusland reizen is niet verboden, wat het opsporen en bewijzen van beïnvloeding lastig maakt. Toch waarschuwen deskundigen dat meermalen gesponsorde optredens in wezen politieke diensten leveren aan een buitenlandse actor. Voor het Forum voor Democratie geldt dat deze koppeling de partijvorming en reputatie kan blijven achtervolgen nu ze de verkiezingen ingaat met de boodschap van een ‘schone lei’, maar tegelijkertijd vertrouwd blijft op personen met duidelijke banden — en opstandige standpunten — ten opzichte van Rusland.