Partij-ideologen CDA, SGP en ChristenUnie duiden verkiezingsuitslag: ,,Politiek is entertainment rond een persoon geworden"
In dit artikel:
Pieter Jan Dijkman (CDA), Jan Schippers (SGP) en Trineke Palm (ChristenUnie) — allen directeuren van de wetenschappelijke instituten van hun partijen — analyseren de uitslag van de Kamerverkiezingen van 29 oktober en trekken uiteenlopende conclusies over verloop en betekenis voor de christelijke politiek.
Belangrijkste uitkomsten en context
- D66 kwam als grootste partij uit de stembus; Rob Jetten wordt gezien als de waarschijnlijke nieuwe premier. Zijn communicatieve vermogen en vlotte optreden hebben veel kiezers getrokken, niet in de laatste plaats door slim in te spelen op nationale thema’s zoals woningnood.
- De politieke dynamiek blijkt vluchtig: recente verkiezingen kennen veel zetelwisselingen (de drie geïnterviewden noemen 42 wisselingen deze ronde; in 2023 waren dat er 54). De vijf grootste partijen eindigen relatief dicht bij elkaar met 18–27 zetels per partij, wat duidt op versplintering.
- Het CDA boekte een flinke heropleving: van 5 naar 18 zetels. Tegelijk wordt die winst deels toegeschreven aan een sterk partijkader en een campagne rondom fatsoen en betrouwbaarheid, maar ook aan de persoonlijkheid van lijsttrekker Bontenbal. Tegelijk leed het CDA stemmenverlies na Bontenbals uitspraken over Grondwetsartikel 23 (onderwijsvrijheid) en homoseksuele jongeren, iets waarvoor hij later zijn woorden aanpaste.
Interpretaties van de drie woordvoerders
- Dijkman (CDA) signaleert dat Nederland “een liberaal landje” is geworden: persoonlijkheid en communicatie winnen het vaak van uitgesponnen morele profielen. Jetten vergelijkt hij met een nieuwe Mark Rutte wat stijl betreft — sterk als communicator, maar volgens Dijkman geen duidelijk moreel kompas. Dijkman ziet de CDA-winst als begin van herstel en pleit dat christendemocraten ethische kwesties serieus blijven bespreken, onder meer over onderwerpen als embryokweek.
- Schippers (SGP) benadrukt de sterke secularisatie in Nederland; het publieke klimaat zou kritisch staan tegenover christelijke standpunten (zo werd het CDA na Bontenbals opmerkingen hard aangesproken). Hij waarschuwt dat D66 en VVD de rol van de overheid bij scholen willen vergroten en roept op artikel 23 (onderwijsvrijheid) stevig te verdedigen naast artikel 1 (gelijkheidsbeginsel). Schippers pleit ook voor duidelijker profilering van christelijke partijen.
- Palm (CU) maakt zich zorgen over de vluchtige, persoonsgerichte aard van moderne verkiezingscampagnes: leiders die charismatisch en ad rem zijn winnen snel steun, maar betrouwbaarheid en integriteit blijven voor haar essentiële leiderskwaliteiten. Ze juicht het CDA-herstel toe maar waarschuwt dat zetels kwetsbaar blijven en voortkomen uit kortdurende stromingen. Christenpolitieke partijen zouden de waarde van bijzonder onderwijs actief moeten blijven uitdragen, ook eerlijk wijzen op tekortkomingen binnen dat onderwijs.
Specifieke zorgen en beleidsimplicaties
- Alle drie vrezen dat een kabinet met sterke D66-invloeden progressievere medisch-ethische beleidsstappen kan zetten. CDA en CU willen ethische vragen juist nadrukkelijk blijven voeren; de SGP wil onverlet blijven hameren op religieuze vrijheid en de gelijke waarde van artikel 23.
- De meeste Nederlanders lijken niet gehinderd door het feit dat Jetten openlijk homoseksueel is; dat onderwerp speelde in Nederland minder polariserend dan in sommige andere landen.
Slotbeeld
De drie geïnterviewden zien de verkiezingsuitslag als bewijs van politieke volatiliteit, de toenemende rol van persoonlijke communicatie en een seculier klimaat dat christelijke partijen uitdaagt. Tegelijk wijst de CDA-opmars erop dat christendemocratische initiatieven weer vrucht kunnen dragen, mits partijen elkaar steunen, hun wortels in de samenleving benutten en inhoudelijke ethische discussies blijven voeren — met oog voor zowel onderwijsvrijheid als maatschappelijke gelijkheid.