Parklandschap Amazone: kolonisten beïnvloedden het regenwoud

In dit artikel:

Het Amazonegebied, met meer dan 6 miljoen km² (ongeveer 143 keer Nederland) en huisvestend zo’n 10% van ’s werelds plant- en diersoorten, is niet alleen door inheemse bewoners bewerkt maar ook zwaar beïnvloed door westerse kolonisten. Onderzoekers — onder wie Crystal McMichael (UvA) en Hans ter Steege (Naturalis) — analyseerden 100.000 verslagen van vroeg-Europese kolonisten en brachten daarnaast 2307 bospercelen ter plaatse in kaart om te achterhalen welke planten en dieren kort na de kolonisatie voorkwamen en waar de grootste veranderingen plaatsvonden.

De studie laat zien dat kolonisten zich, net als eerdere gemeenschappen, langs rivieren en aan de rand van het regenwoud vestigden. Rond zulke nederzettingen traden de duidelijkste veranderingen op: ontbossing voor bouw en landbouw veranderde lokale samenstellingen, waarbij menselijk gewaardeerde boomsoorten binnen een straal van ongeveer 10 km juist vaker voorkomen. Voorbeelden zijn de paranoot (Bertholletia excelsa), de Braziliaanse rubberboom (Hevea brasiliensis) en de murumuru (Astrocaryum murumuru).

Met LiDAR-laseronderzoek komen daarnaast duizenden door mensen gemaakte structuren aan het licht — verhogingen, oude woonkernen en vermoedelijke wegen — die in het dichte bos vanaf de grond niet zichtbaar zijn. Dit onderstreept dat delen van de Amazone historisch dichtbevolkt en door mensenlandschap vormgegeven waren.

De bevindingen hebben actuele betekenis voor natuurbeheer: wie het woud wil beschermen of herstellen, moet rekening houden met zowel inheemse als koloniale nalatenschappen om beter te kunnen voorspellen hoe ecosystemen reageren op ontbossing en klimaatverandering. Ter Steege waarschuwt dat verder verlies van bos ook risico’s voor regionale neerslag en watervoorziening vergroot; hij belichtte deze zorgen tijdens de klimaattop in Brazilië (2025). De studie pleit daarmee voor een historisch geïnformeerde aanpak van behoud en herstel van de Amazone.