Oud-Zuid als hotspot voor kunstenaars: Nina Simone, en stoere meiden die per sportauto door Europa trokken
In dit artikel:
Kunsthistoricus Michel Didier schreef een cultuuratlas over Amsterdam Oud-Zuid, een wijk waar opvallend veel schilders, dichters en andere kunstenaars woonden, waaronder relatief veel vrouwen. Zijn interesse begon tijdens zijn studie kunstgeschiedenis en groeide vanuit het begrip ‘subjectieve authenticiteitsbeleving’ – de emotie die ontstaat wanneer je oog in oog staat met historische plekken. Amsterdam leent zich volgens Didier bij uitstek voor zo’n atlas omdat veel gebouwen in Oud-Zuid nog in originele staat zijn, wat een levendige indruk geeft van het verleden.
Didier richtte zich op ‘scheppende kunstenaars’ zoals schilders, componisten, musici en acteurs die in Oud-Zuid woonachtig waren, zonder alle amateurkunstenaars mee te rekenen. Naast biografieën bespreekt het boek ook belangrijke gebouwen, kunst in de openbare ruimte en ontmoetingsplekken. De wijk kreeg cultuurstatus vooral na de bouw van het Rijksmuseum in 1885, dat onderwijsinstituten huisvestte en vooral katholieke kunstenaars aantrok. Ook het Concertgebouw en later het Stedelijk Museum trokken musici en kunstenaars aan. Rond 1900 vestigden zich bovendien veel welgestelde joden en katholieken in Oud-Zuid, waaronder eigenaren van grote warenhuizen als De Bijenkorf en C&A.
Doordat veel rijke bewoners hun huizen verlieten, ontstonden er pensions waar beginnende kunstenaars gemakkelijk betaalbaar konden wonen en werken. De atlas fungeert tevens als wandelgids, voorzien van QR-codes die muziek, poëzie en filmfragmenten van voormalige bewoners oproepen, zoals zangeres Nina Simone en componiste Henriëtte Bosmans.
Bijzonder in Didier’s onderzoek is het aantal vrouwelijke kunstenaars in de wijk, wat deels te danken is aan zijn bewuste zoektocht. Vrouwen uit gegoede milieus bleven soms bewust ongehuwd om hun carrière voort te zetten, en er waren diverse lesbische stellen en kunstenaarskringen gevestigd in Oud-Zuid. De cultuuratlas is bedoeld als eerste deel, met een vervolg over De Pijp gepland, een wijk die eveneens veel kunstenaars aantrok maar een arbeiderskarakter had.
Michel Didier’s ‘Cultuuratlas van Amsterdam Oud-Zuid’ biedt zo niet alleen een overzicht van culturele grootheden, maar ook inzicht in de sociale en historische dynamiek die van deze Amsterdamse wijk een creatief centrum maakte.