Orgaantransplantatie neemt toe sinds gewijzigde donorwet

In dit artikel:

„Elke donor doneert gemiddeld drie organen”, zegt Geertine Zwijnenburg van de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS). Volgens de NTS zijn sinds de invoering van de gewijzigde donorwet eind 2020 (van kracht in 2021) zowel het aantal donoren als het aantal transplantaties duidelijk toegenomen. In 2024 leverden 360 overledenen daadwerkelijk organen — tegen minder dan 300 in 2021 — en het totaal aantal transplantaties uit overleden donoren kwam dat jaar voor het eerst boven de duizend uit.

De wetswijziging werkt volgens Zwijnenburg als een systeem met veronderstelde toestemming: wie geen expliciete keuze in het donorregister invult, staat als "geen bezwaar" geregistreerd, wat in de praktijk toestemming betekent. Volwassenen kunnen in het register vier keuzes aangeven: ja, nee, de beslissing laten aan naasten, of geen keuze (geen bezwaar). Artsen overgaan niet zomaar tot gebruik van organen: de familie wordt altijd geraadpleegd en als naasten melden dat de overledene tegen donatie was of zelf sterke bezwaren hebben, wordt geen orgaan weggenomen.

Naast de wetswijziging speelt medische innovatie een rol bij de stijging. Technieken zoals perfusie — waarbij organen met vloeistof worden doorgespoeld om hun kwaliteit beter te beoordelen — maken meer organen geschikt voor transplantatie en verruimen de donorcriteria, onder meer bij harttransplantaties.

CBS-cijfers laten zien dat de registratiegraad vooral steeg omdat veel 18- tot 25-jarigen voorheen geen keuze hadden vastgelegd; na de wet geven veel jongeren nu expliciet "geen bezwaar" door. Het ministerie van VWS stuurt sinds 2021 driemaal een brief aan jongeren als ze achttien worden om hen op het donorregister te wijzen. Kortom: zowel wetgeving, bewustwording onder jongeren als medische verbeteringen dragen bij aan het hogere aantal donoren en transplantaties.